W jaki sposób ustrzec się przed chorobami?

Odporność organizmu

Zgodnie z teorią odporność organizmu to jego reakcje obronne, mające na celu wyeliminowanie groźnych drobnoustrojów. Odpowiedzialny za ochronę naszego organizmu jest układ immunologiczny (odpornościowy). Tworzą go współpracujące ze sobą narządy: grasica, śledziona, szpik kostny, węzły chłonne, ale także skóra, błony śluzowe, leukocyty (składnik krwi), a nawet niektóre bakterie w przewodzie pokarmowym.

Układ odpornościowy u dzieci i dorosłych

Układ immunologiczny zaczyna kształtować się już od początku życia płodowego. W chwili narodzin nie jest jeszcze dojrzały, jednak część przeciwciał dziecko otrzymuje za pośrednictwem łożyska matki. Po 6. miesiącu życia jego organizm zaczyna samodzielnie produkować immunoglobuliny, czyli przeciwciała. Ich liczba stale wzrasta, ale w pełni wykształcony układ immunologiczny (zbliżony do tego u osoby dorosłej) formuje się około piętnastego roku życia. Niestety, do tego czasu dzieci bardzo często chorują. Układ odpornościowy dorosłego człowieka potrafi zwalczać wirusy i bakterie oraz rozpoznawać i tolerować niegroźne dla niego czynniki.

Sposoby na budowanie odporności

Przede wszystkim należy podkreślić, że wielkie znaczenie w budowaniu odporności (zwłaszcza dziecka) ma właśnie chorowanie, ponieważ wszelakie infekcje uczą układ immunologiczny, jak powinien radzić sobie z drobnoustrojami. Niemal każdą chorobę zakaźną za pierwszym razem przechodzimy ciężej – wynika to z tego, że przy pierwszym kontakcie z patogenem organizm potrzebuje czasu, by zidentyfikować, co jest powodem choroby. Proces odpowiedzi na patogen jest bardzo skomplikowany i zależy od tego, czy zaatakował nas wirus, bakteria czy grzyb. Za pierwszym razem reagują zwykle limfocyty T i makrofagi, które potem przekazują informacje do limfocytów B, by produkowały przeciwciała. Gdy choroba zaatakuje drugi raz – istnieją już tzw. „komórki pamięci” i przeciwciała są produkowane niemal natychmiast. Można to porównać do kryminalistyki – gdy ktoś dokona jakiegoś przestępstwa drugi raz, mamy już jego odciski palców.

Jednak zbyt częste choroby powodują, iż układ odpornościowy nie jest w stanie odpowiednio się zregenerować. Dlatego właśnie warto i trzeba wzmacniać odporność. Istnieje na to wiele różnych sposobów.

Karmienie piersią

Powszechnie panuje przekonanie, że dla małego dziecka najlepszym sposobem poprawienia odporności jest karmienie go piersią. W mleku matki znajduje się immunoglobulina A oraz prebiotyczne cukry złożone, które dostając się do układu pokarmowego niemowlaka i przeciwdziałają rozwojowi mikroorganizmów chorobotwórczych. Karmienie piersią jest jak codzienne podawanie surowicy na krążące wirusy i bakterie, ponieważ matka wraz z mlekiem przekazuje odpowiednie przeciwciała.

Niebagatelne znaczenie dla budowania odporności dziecka ma też ćwiczenie jego układu odpornościowego poprzez umożliwienie swobodnego kontaktu z otaczającym go światem. Niewskazane jest przesadne izolowanie dziecka i utrzymywanie wszystkiego w sterylnej czystości. Naturalnie, zawsze należy zachować zdrowy rozsądek.

Hartowanie

Dobrym sposobem na poprawienie odporności organizmu każdego człowieka jest hartowanie. Wystawiając organizm na pewne czynniki, takie jak zimno, ciepło i wiatr, zwiększamy tym samym jego tolerancję na takie bodźce. Najskuteczniejszym sposobem hartowania dzieci i dorosłych jest codzienne przebywanie na świeżym powietrzu. Spacer lub zabawa na dworze pomagają dotlenić organizm i nauczyć go radzenia sobie z różnymi warunkami atmosferycznymi. Trzeba pamiętać o ubieraniu dzieci stosownie do pogody. Nie należy zbytnio przegrzewać ani wychładzać organizmu podczas spaceru.

Świetnym treningiem na odporność są również zmiany klimatyczne, np. wyjazd w góry zimą czy latem nad morze. Organizm, który musi dostosować się do różnych warunków, mobilizuje do tego wszystkie swoje siły. Najkorzystniejsze są dłuższe wyjazdy, trwające powyżej dwóch tygodni.

Znanym sposobem hartowania zarówno dla dzieci, jak i dorosłych jest woda. Od najmłodszych lat możemy maluchowi robić np. kąpiele nóg na zmianę w ciepłej i zimnej wodzie lub też kończyć kąpiel chłodniejszym prysznicem. Pozwólmy też dziecku biegać boso po plaży i trawie lub brodzić w wodzie. Dorośli mogą korzystać z sauny, po której bierze się zimny prysznic. Bardzo ciekawy i ekstremalny sposób hartowania to zostać morsem. Należy jednak pamiętać, aby przed kąpielą w lodowatej wodzie zasięgnąć opinii lekarza na temat naszego stanu zdrowia. Jeśli natomiast nie ma możliwości wyjścia z domu (np. w czasie choroby), trzeba pamiętać o codziennym wietrzeniu mieszkania. Najlepsza dla organizmu temperatura pomieszczenia powinna wynosić od 19 do 22°C.

Dieta jako profilaktyka

Duże znaczenie dla naszej naturalnej odporności ma oczywiście to, co jemy. Zrównoważona, naturalna dieta, zawierająca jak najmniejszą ilość składników przetworzonych, wspomaga organizm w walce z drobnoustrojami. W czasie zwiększonego ryzyka zachorowań i przeziębień zaleca się picie wody mineralnej, żeby uzupełnić niedobory płynów i mikroelementów (stąd woda mineralna, a nie źródlana) oraz herbatek owocowych (z dzikiej róży, maliny, rokitnika, czarnej porzeczki, dzikiego bzu). Do jadłospisu należy wprowadzić również składniki, które mają działanie zapobiegające infekcjom, takie jak czosnek, cebula, chrzan, natka pietruszki oraz te bogate w witaminę C, czyli cytrusy, truskawki, kiwi, paprykę, brokuły czy pomidory.

Szczepienia

Trzeba również wspomnieć, że do wspomagania budowy odporności organizmu, współczesna medycyna wykorzystuje szczepienia ochronne. Szczepionki to preparaty zawierające antygeny (infekcje) stymulujące układ odpornościowy do ich rozpoznawania i zapamiętywania. Po zastosowaniu szczepienia ochronnego układ immunologiczny w przypadku kolejnego kontaktu z patogenem, szybciej i lepiej radzi sobie z jego zwalczeniem. Coraz częściej stosuje się dzisiaj tzw. szczepionki skojarzone, które uodparniają na kilka chorób (np. Di-Per-Te). W Polsce obowiązkowe szczepienia wykonuje się u dzieci i młodzieży do 19. roku życia. Ze względu na możliwość powikłań stosowanie tej metody ma wielu przeciwników. Rodzice często z niej rezygnują na rzecz tzw. „szczepionek naturalnych”, które wzmacniają ogólną odporność organizmu. Nie jest to jednak fachowa nazwa medyczna. Należy wyraźnie zaznaczyć, że są to zwykle po prostu mieszanki ziół. Aby móc cokolwiek nazwać szczepionką, musi posiadać w swoim składzie antygeny (czyli zabite lub żywe fragmenty drobnoustrojów powodujących chorobę).

Ponieważ podróżowanie do różnych egzotycznych krajów jest bardzo popularne, lekarze zalecają dorosłym osobom szczepienia przeciwko najniebezpieczniejszym chorobom (np. malaria), którymi można zarazić się choćby w klimacie tropikalnym.

Stres

Nie można zapominać, że bardzo duże znaczenie dla odporności organizmu ma nasze samopoczucie. Kiedy długo jesteśmy zestresowani, przygnębieni i zmęczeni, infekcje szybciej nas dotykają. Wydzielany podczas stresu kortyzol powoduje osłabienie odporności. U dzieci uczucie lęku i stres różnego rodzaju powodują częstsze zachorowania. Zatem, zapewniając dziecku kochający dom, akceptację i poczucie bezpieczeństwa, również budujemy jego odporność.

Aby nasz układ odpornościowy skutecznie mógł bronić nas przed infekcjami, musimy dbać o niego codziennie. Sobie i swoim dzieciom zaplanujmy dzień tak, by nie zabrakło w nim ruchu na świeżym powietrzu, dobrej diety i solidnego odpoczynku. Wówczas nasz układ immunologiczny będzie miał odpowiednie warunki do prawidłowego działania.