Zachowaj czujność w przypadku niepokojących zmian widzenia

Pogorszenie widzenia ani nawet całkowita utrata wzroku nie muszą oznaczać utraty samodzielności i zdolności do pracy, ale zawsze są poważnym doświadczeniem wymuszającym dramatyczne zmiany we wszystkich aspektach życia. Z reguły pogarszają sytuację ekonomiczną, wymagają zmiany zawodu, porzucenia planów. Przezwyciężenie tych trudności jest możliwe, lecz wymaga wielkiej odwagi, konsekwencji i wysiłku.

Przeciążenie narządu wzroku

O oczy powinniśmy się troszczyć przez całe życie, również wtedy, gdy widzimy rewelacyjnie i nic nam nie dolega. Profilaktyka jest niesłychanie ważna, zwłaszcza że obecnie wiele osób pracuje w warunkach, w których nietrudno o przeciążenie narządu wzroku. Sprzyjają temu: długotrwała praca przed monitorem, zbyt słabe (ale także zbyt jaskrawe) oświetlenie, zanieczyszczenie powietrza, wykonywanie precyzyjnych czynności z niewielkimi przedmiotami, praca z przyrządami optycznymi (mikroskopami, lornetkami itp.).

W ostatnim czasie wiele osób, zwłaszcza młodych, doświadcza przeciążenia narządu wzroku jako skutku ubocznego zdalnego nauczania wymagającego intensywnej i długotrwałej pracy przy komputerze. Typowym problemem pojawiającym się w takich okolicznościach jest zespół suchego oka, polegający na zaburzeniu powstawania filmu łzowego chroniącego rogówkę i spojówki przed wysychaniem.

Pogorszenie widzenia może mieć charakter przejściowy albo stały. Proces może trwać latami albo postępować błyskawicznie w wyniku choroby lub urazu. Większość ludzi doświadcza zmian ostrości widzenia związanych z wiekiem. Jest to naturalny proces, wynikający ze zmiany właściwości fizycznych soczewek i zmiany ich krzywizny. W rezultacie pojawiają się problemy z utrzymaniem ostrości widzenia bliskich przedmiotów i potrzebna jest korekcja wzroku przy pomocy okularów lub szkieł korekcyjnych. Tym zmianom nie można zapobiec, ale często udaje się je spowolnić do tego stopnia, że do końca życia nie stanowią poważnego problemu. Udaje się to między innymi dzięki zachowaniu zdrowego trybu życia: rozsądnej aktywności fizycznej, zbilansowanej diecie, szybkiemu rozwiązywaniu problemów zdrowotnych.

Wzrok doskonały

Na jakość widzenia składa się wiele czynników. Zazwyczaj największą wagę przywiązujemy do ostrości wzroku. Poprawiamy ją przy pomocy okularów, soczewek kontaktowych lub zabiegu okulistycznego. Trzeba jednak pamiętać, że komfort i bezpieczeństwo zależą także od innych czynników: widzenia zmierzchowego, widzenia barw, utrzymania normalnego pola widzenia, zapewnienia prawidłowego filmu łzowego, zachowania przejrzystości soczewki i ciała szklistego wypełniającego gałkę oczną.

Wiele chorób oczu można skutecznie leczyć. Są jednak i takie, które nieodwracalnie uszkadzają oczy. Dlatego tak ważna jest profilaktyka, regularne badanie wzroku i jak najszybsze rozwiązywanie problemów. Przykładem jest jaskra, choroba, w której na skutek wzrostu ciśnienia śródgałkowego dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia siatkówki. Jaskrę można opanować, ale spustoszenia, których dokonała w siatkówce, pozostają na zawsze i są postrzegane jako „czarne plamy” w polu widzenia. Nie można odwrócić skutków wylewu krwi do plamki żółtej, zwyrodnień barwnikowych, uszkodzenia lub zaniku nerwu wzrokowego i wielu innych.

Zapobiegajmy

Części dolegliwości i chorób oczu można uniknąć, przestrzegając prostych zasad, które pomagają utrzymać w dobrej kondycji cały organizm. Należą do nich:

• Pracujmy i odpoczywajmy w odpowiednio oświetlonych miejscach. Chrońmy oczy przed zbyt silnym światłem przy pomocy dobrych okularów przeciwsłonecznych.
• Zachowujmy higienę. Zwykłe mycie rąk może uchronić przed infekcjami oczu, które mogą mieć ciężki przebieg i pozostawić trwałe uszkodzenia,
• Unikajmy urazów, zabezpieczajmy oczy przed pyłem, kurzem, agresywnymi substancjami
• Szybko reagujmy na wszystkie odchylenia od normy: pieczenie, ból, pogorszenie widzenia.
• Dostarczajmy oczom odpowiednią ilość witamin i mikroelementów.

Wszystkie wspomniane zalecenia można zrealizować przy minimalnym wysiłku. Być może najłatwiejszym wyda się ostatnie, sprowadzające się do dwóch słów: jedz zdrowo. Zaskakująco dużo osób je lekceważy.

Wiele problemów z widzeniem jest spowodowanych przez jeden z trzech czynników.

• Utratę przejrzystości rogówki, soczewki lub ciała szklistego.
• Uszkodzenie czopków lub pręcików, to znaczy komórek siatkówki odpowiedzialnych za przetwarzanie światła na impulsy nerwowe.
• Uszkodzenia komórek nerwowych wchodzących w skład siatkówki i nerwu wzrokowego.

Witaminy

W każdym z tych przypadków istotną rolę może odegrać awitaminoza, czyli poważny, często długotrwały niedobór jednej albo kilku witamin lub mikroelementów. Mikroelementy to substancje, które są potrzebne organizmowi w minimalnych ilościach, ale ich niedobór może wywołać poważne dolegliwości. Witaminy są związkami chemicznymi niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania organizmu, który jednak nie potrafi ich samodzielnie wytwarzać. Muszą być dostarczane z zewnątrz, najczęściej wraz z pożywieniem. Jeśli potrawy nie zawierają wystarczającej ilości witamin, sięgamy po leki lub suplementy diety. Niedobór witamin może wynikać z utrudnionego dostępu do niektórych produktów (warzywa i owoce w zimie), chorób utrudniających przyswajanie witamin z pożywienia lub przyspieszających ich rozkład i wydalanie.

Dla narządu wzroku najważniejsze są rozpuszczalne w tłuszczach witaminy A, D, E oraz rozpuszczalne w wodzie witaminy z grupy B:

• B1 – tiamina
• B2 – ryboflawina – wspomaga wchłanianie witaminy A
• B3 niacyna
• B5 – kwas pantotenowy
• B6
• B7 – biotyna
• B9 – kwas foliowy
• B12

Witaminy z grupy B są nietrwałe, muszą być dostarczane na bieżąco z pokarmem. Od tej reguły istnieją dwa wyjątki: witamina B9 (kwas foliowy) oraz B3 (niacyna), które są gromadzone w organizmie. Powszechnie dostępnymi źródłami witamin grupy B są: orzechy, fasola, jajka, drób.

Witamina A ma kapitalne znaczenie dla zachowania widzenia o zmierzchu. Jej niedobór wywołuje przypadłość nazywaną kurzą ślepotą. Ma również udział w powstawaniu zaburzeń filmu łzowego nazywanych zespołem suchego oka. Zbyt skąpe wydzielanie łez prowadzi do wysychania rogówki i spojówek. W konsekwencji pojawiają się nieprzyjemne objawy: pieczenie, zaczerwienienia, skłonność do infekcji, wrażenie „piasku w oczach”. Można ją znaleźć w: jajkach, maśle, niektórych tłustych rybach.

Ponieważ zapotrzebowanie na witaminy zmienia się z wiekiem i zależy od aktywności fizycznej oraz stanu zdrowia, dietę i ewentualną suplementację najlepiej uzgodnić z lekarzem albo dietetykiem.

Piotr Kołaczek