Objawy i leczenie alkoholowego zespołu płodowego

Alkohol jako teratogen

Teratogeny to czynniki powodujące trwałe uszkodzenia płodu w okresie prenatalnym. Niektóre z nich prowadzą do poronienia. Inne, takie jak etanol (alkohol etylowy), powodują głównie uszkodzenie mózgu. Cząsteczki alkoholu łatwo przenikają przez łożysko i nawet niewielka dawka może spowodować nieodwracalne uszkodzenia! Najgroźniejsze jest spożywanie alkoholu na początku ciąży, czyli wtedy, kiedy większość przyszłych mam nie zdaje sobie sprawy, że jest w ciąży. Dlatego bardzo istotne jest planowanie ciąży i unikanie alkoholu w tym okresie.

Fizyczne objawy alkoholowego zespołu płodowego

Dzieci cierpiące na alkoholowy zespół płodowy jest łatwo rozpoznać, mają bowiem charakterystyczny wygląd. Większość objawów można zauważyć na ich twarzach. Mają one małe głowy, małe żuchwy, wygładzoną rynienkę nad cienką górną wargą, krótkie szpary powiekowe szeroko rozstawionych oczu, krótki zadarty nos. Dzieci rodzą się z niską masą urodzeniową, a następnie rozwijając się nie dościgają masą i wzrostem swoich rówieśników. Często cierpią także na wrodzone wady serca.

Neurologiczne i psychiczne objawy alkoholowego zespołu płodowego

Są to objawy wynikające z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego w trakcie rozwoju prenatalnego. Dzieci i dorośli z FAS są opóźnieni rozwojowo, mają problemy z utrzymaniem równowagi czy koordynacją wzrokowo-ruchową. Mogą mieć nieprawidłowe odczucia wzrokowe, dotykowe, słuchowe, smakowe, węchowe, a także problemy w odbieraniu bodźców bólowych, odczucia głodu czy pragnienia.

Szczególne nasilenie objawów można zauważyć u dzieci, które idą do przedszkola czy szkoły. Mają one problem z nauką, wykorzystywaniem informacji oraz pamięcią. Wykazują szczególne trudności w zagadnieniach matematycznych i rozumieniu pojęć abstrakcyjnych, takich jak czas, odległość czy pieniądze. Ponadto, w kontaktach międzyludzkich nie rozumieją żartów, traktując wszystko dosłownie, nie rozróżniają też intonacji językowej czy emocjonalnej.

Funkcjonowanie codzienne cierpiących na FAS

Jeśli mama przez cały okres ciąży spożywała mniejsze lub większe dawki alkoholu, płód mógł się od niego uzależnić i po urodzeniu dziecko może cierpieć na zespół abstynencyjny. Może miewać napady drgawek, zaburzenia snu czy nadwrażliwość na światło i dźwięk. Pierwsze kontakty dzieci cierpiących na FAS ze zdrowymi rówieśnikami są zupełnie normalne, dopiero później silniej uwidaczniają się różnice w rozwoju fizycznym i psychicznym. Jak już wspomniano największym wyzwaniem dla dzieci jest pójście do szkoły. Oprócz problemów z nauką, dzieci mają często problemy z koncentracją, co wielu nauczycieli może interpretować jako zachowania autystyczne. U nastolatków często znikają anomalie twarzy, ale nasilają się problemy wychowawcze, ponieważ dzieci mają skłonność do uzależnień.

Dorośli mają natomiast  problem z funkcjonowaniem w społeczeństwie, wynikający chociażby z nieumiejętności posługiwania się pieniędzmi. Mają oni obniżony poziom inteligencji, co sprawia że będą niezdolni do samodzielnej opieki nad dziećmi.

Leczenie FAS

Niestety nie ma leczenia farmakologicznego, które pomogłoby chorym z zespołem FAS. Jedyną formą terapii jest psychoterapia. Pomóc może także ukierunkowana stymulacja, aby poprawić możliwości funkcjonowania w otaczającym świecie. Dlatego też tak mało osób decyduje sią na adopcję dziecko cierpiącego na alkoholowy zespół płodowy. Jest to schorzenie nieuleczalne, któremu tak łatwo zapobiec!

Krzysztof Pawlak