Co to jest odporność?

Ogólnie ujmując, przez odporność rozumiemy możliwość skutecznej obrony organizmu przed działaniem chorobotwórczych drobnoustrojów. Kształtuje się wraz z wiekiem dziecka. Wyróżniamy odporność wrodzoną (nieswoistą) i nabytą (swoistą). Z odpornością wrodzoną dziecko przychodzi na świat. Jest to pierwsza linia obrony organizmu przed wszelkimi drobnoustrojami. Aktywuje do działania komórki – fagocyty (neutrofile, monocyty/makrofagi), komórki NK, już w ciągu kilku minut od pierwszego kontaktu z czynnikami chorobotwórczymi. Odpowiedź na wszystkie rodzaje patogenów jest identyczna, bowiem komórki nie działają w oparciu o pamięć immunologiczną i­ nie posiadają swoistych receptorów (stąd nazwa nieswoista).

Odporność nabyta (swoista) jest celowaną obroną przeciwko konkretnemu rodzajowi patogenu. Jest wykształcona wskutek wcześniejszego kontaktu z nim (np. w formie szczepień lub przechorowania). Działa w oparciu o pamięć immunologiczną – wytwarzające się komórki (limfocyty B i T) powodują szybszą i skuteczniejszą odpowiedź przy kolejnym kontakcie z danym patogenem.

Znaczenie mikrobioty

Mikrobiota to zbiór drobnoustrojów, zasiedlających między innymi jamę ustną, przewód pokarmowy, skórę, ale także drogi rodne i układ moczowy każdego człowieka. Wchodząca w jej skład mikroflora jelitowa decyduje o zdrowiu i chorobie zarówno dziecka, jak i osób dorosłych. To pożyteczne bakterie bytujące w jelicie, które odpowiedzialne są za wiele procesów zachodzących w organizmie. Podstawową jej funkcją jest wspieranie układu odpornościowego od pierwszych chwil po narodzeniu (ok. 70 proc komórek odpornościowych umiejscowionych jest w jelitach). Wszelkie zmiany w składzie flory bakteryjnej w okresie niemowlęcym mogą wpływać na odporność dziecka oraz kształtować jego podatność na choroby.

Co wpływa na odporność noworodka?

Najnowsze badania naukowe wykazały, że bakterie jelitowe kobiety ciężarnej, jej dieta i szeroko pojęty styl życia, mają bezpośredni wpływ na późniejszy profil bakterii jelitowych dziecka.

Okazuje się też, że duże znaczenie ma droga porodu – sposób rozwiązania. Noworodki, które rodzą się w sposób naturalny, zyskują tę pierwsza, prawidłową florę bakteryjną przechodząc przez kanał rodny. Gdy dziecko rodzi się przez cesarskie cięcie, ma jelita skolonizowane tym, co personel odbierający poród przenosił na swoich dłoniach. Czasami mogą to być już – niestety – szczepy patogenne.

Drugim czynnikiem jest sposób odżywiania dziecka w pierwszych chwilach życia. Powinien to być to pokarm matki. Jeżeli jest to sztuczne karmienie, zasiedlenie się w jelitach prawidłowych bakterii jest bardzo utrudnione.

Odporność w mleku matki

Mleko matki, poza wieloma czynnikami bioaktywnymi, zawiera także prozdrowotne bakterie, które wspierają pierwotną kolonizację jelit noworodka. Jest nie tylko pokarmem dla dziecka, ale również dla bakterii, które mogą się rozwijać. Zawiera bowiem cukry złożone, które nie mogą zostać strawione przez organizm maluszka, a stanowią dobre pożywienie dla mikrobów. Także z tego powodu karmienie piersią jest tak ważne. Jest ono szczególnie istotne w przypadku porodu drogą cięcia cesarskiego, gdyż już w pierwszych minutach po wydobyciu dziecka trzeba doprowadzić do prawidłowej kolonizacji przewodu pokarmowego. Karmienie naturalne powinno być kontynuowane tak długo, jak jest to tylko możliwe. Specjaliści podkreślają, że pomimo ciągłego rozwoju mieszanek zastępczych, naturalny pokarm matki jest w dalszym ciągu złotym standardem w żywieniu noworodków i niemowląt.

Najważniejsze tysiąc dni

W ciągu pierwszych trzech lat życia organizm dziecka przechodzi największy skok immunologiczny. W okresie zaprzestania karmienia naturalnego, dziecko przestaje być chronione przeciwciałami obecnymi w mleku matki, a jednocześnie jego własny układ odpornościowy zaczyna dopiero dojrzewać. Dlatego w tym wieku zaczyna się pierwszy wysyp infekcji. Mogą pojawić się też – związane z niewłaściwą reakcją immunologiczną, objawy alergii pokarmowej.

Ważne szczepienia

Wzmocnieniem odporności nabytej służą szczepienia ochronne. W polskim kalendarzu szczepień jest ochrona przed błonicą, tężcem, krztuścem, odrą, świnką, różyczką, rotawirusami, pneumokokami, WZW typu B oraz gruźlicą. Zaleca się też szczepienia przeciwko meningokokom i kleszczowemu zapaleniu mózgu.

Układ odpornościowy wspomóc można też poprzez stosowanie nieswoistych szczepionek wieloważnych, które stymulują produkcję przeciwciał przeciwko najczęstszym bakteriom nadkażającym lub wywołującymi infekcje układu oddechowego.

Pobierz poradnik Moje Pierwsze Przeziębienie

Autor: Jakub Kurowski