Reumatoidalne zapalenie stawów, czyli RZS – poznaj przyczyny, objawy i metody leczenia RZS

Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny

Reumatoidalne zapalenie stawów należy do grupy schorzeń określanych mianem chorób reumatycznych. Ich przyczyny upatruje się w procesie autoimmunizacyjnym (reakcjach skierowanych przeciwko własnym tkankom organizmu)  Istotą choroby jest proces zapalny rozpoczynający się wewnątrz stawu. Nieznany czynnik stymuluje błonę maziową wyświełającą staw do odpowiedzi zapalanej. Dochodzi do jej powiększania się i niszczenia przylegających struktur (chrząstki, kości, więzadeł, ścięgien). Z kolei objawy dotyczą wielu różnych tkanek, narządów i układów organizmu. Bardzo często przyczyny wystąpienia tych schorzeń pozostają niejasne. Czynnikiem inicjującym nieprawidłową reakcję organizmu może być zakażenie wirusowe lub bakteryjne. Najczęstszą dolegliwością zgłaszaną przez pacjenta z reumatyzmem jest ból, najbardziej uciążliwy po obudzeniu się lub po okresie nieruszania stawem, gdy dochodzi do nagromadzenia płynu zapalnego i obrzęku tkanek. Charakterystyczna jest sztywność poranna, która w RZS trwa zwykle ponad godzinę. Dla większości chorób reumatycznych opracowano uniwersalne, międzynarodowe kryteria diagnostyczne, które pomagają lekarzom wielu specjalności – przede wszystkim reumatologom – różnicować je między sobą.

Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy i epidemiologia

Szacuje się, że z powodu reumatoidalnego zapalenia stawów cierpi do 1,5% populacji ogólnej (w Europie wśród osób dorosłych odsetek ten wynosi mniej niż 1%). Do najbardziej charakterystycznych dla RZS objawów należą ból i obrzęk symetrycznych stawów rąk i stóp, z ich typową tak zwaną sztywnością poranną po przebudzeniu, trwającą ponad godzinę. Jest ona wywołana gromadzeniem się w tkankach w czasie snu płynu i obrzękiem tkanek stawów. Zmiany dotyczą zwykle stawów nadgarstkowych (najczęściej), kolanowych, palców i stóp. Z tego powodu osoby chorujące na reumatoidalne zapalenie stawów mają problemy z codziennymi czynnościami: trzymaniem naczyń, otwieraniem drzwi, noszeniem zakupów.

RZS – rozpoznanie i leczenie

Jak już wspomniano, opracowano szczegółowe kryteria odróżniania od siebie chorób atakujących stawy. W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów, do rozpoznania istotne jest:

• stwierdzenie zajęcia typowych stawów, szczególnie małych, zazwyczaj rąk;
• stwierdzenie we krwi tak zwanego czynnika reumatoidalnego (jednak niestwierdzenie go nie wyklucza rozpoznania RZS);
• podwyższone parametry OB i CRP świadczące o toczącym się stanie zapalnym.

Warto wiedzieć, że RZS, jako typowa choroba reumatyczna, nie ogranicza niestety swoich objawów tylko do stawów – może dotyczyć także:

• skóry,
• układu krążenia,
• układu oddechowego, 
• narządu wzroku.

Nie należy więc dziwić się, jeżeli lekarz zapyta nas o objawy z tych układów (obecność guzków podskórnych, suchość oka) lub zleci dodatkowe badania. W leczeniu RZS kluczową rolę odgrywają tak zwane leki modyfikujące przebieg choroby (głównie metotreksat, także leflunomid, sulfasalazyna), oraz leki zmniejszające objawy zapalenia, zarówno niesteroidowe, jak i steroidy, także podawane dostawowo.

Inne metody wspomagające leczenie RZS

Poza przyjmowaniem leków, istnieją różne metody służące poprawie formy i samopoczucia pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Z całą pewnością na każdym etapie leczenia RZS istotne jest wsparcie psychiczne. Dieta w reumatoidalnym zapaleniu stawów powinna być urozmaicona i zbilansowana, bogata w warzywa, owoce, produkty mleczne (chorobie może towarzyszyć osteoporoza kości, w związku z czym warto zadbać o dostarczanie odpowiedniej ilości wapnia). Dobrze jest ograniczać produkty, które mogą zaostrzać stan zapalny. Należą do nich: czerwone mięso, żółte sery, czekolada. Dodatkowo do gromadzenia się wody i nasilenia obrzęków mogą przyczynić się produkty mocno solone, na przykład wędliny. Nie jest prawdą, że osoby z RZS powinny unikać całkowicie jakiejkolwiek aktywności ruchowej – służy ona nie tylko zwiększeniu siły mięśni, poprawie sprawności i zapobiega przykurczom, ale również poprawia samopoczucie. Ważne, aby opracować sposób wykonywania codziennych czynności, który odciąży zajęte stawy (np. nadgarstki) oraz pozwoli uniknąć nagłych i dużych wysiłków fizycznych.

Reumatoidalne zapalenie stawów, czyli najczęstsza z chorób reumatycznych, jest schorzeniem przewlekłym, którego objawy mogą w różnych okresach zmniejszać się i nawracać. Podstawą leczenia jest przyjmowanie leków, jednak również kontrolowany ruch, odpowiednia dieta i wsparcie ze strony bliskich odgrywają znaczącą rolę w zachowaniu bądź przywróceniu normalnego trybu życia.

Ewa Woźniak