Powszechny wróg, czyli nadciśnienie tętnicze – poznaj przyczyny, objawy i profilaktykę, czyli jak zapobiegać nadciśnieniu

Co to jest nadciśnienie tętnicze?     

Nadciśnienie tętnicze to choroba układu krążenia, która objawia się stałą lub okresową podwyższoną wartością ciśnienia krwi w układzie tętniczym krążenia dużego (jest to część krążenia, która odpowiada za dostarczenie do tkanek utlenowanej krwi). Co to znaczy „podwyższone” ciśnienie? Za optymalne ciśnienie uznaje się takie o wartości 120/80 mmHg. Nie powinno ono natomiast przekraczać 140 mmHg dla ciśnienia skurczowego i 90 mmHg dla rozkurczowego. Przekroczenie tych parametrów, w co najmniej dwóch pomiarach ciśnienia (najlepiej wykonanych na różnych wizytach) określa się mianem nadciśnienia. Nie ma określonego odstępu czasu, w jakim badanie powinno być wykonane. Za wiarygodny pomiar uznaje się każdy pomiar ciśnienia wykonany po co najmniej 5-10 minutach odpoczynku., po np. wejściu do gabinetu, po schodach, po wyjściu z samochodu i przejściu się kawałek. Jeśli ciśnieniomierz pokazuje wartości powyżej 140/90 co najmniej 2 razy, to można traktować to jak nadciśnienie. Warto w takich sytuacjach prowadzić dzienniczek ciśnień: 4-5 pomiarów w ciągu dnia i spisywać. Wtedy łatwo ustalić, kiedy ciśnienie się zwiększa. Z kolei ciśnienie optymalne nie powinno przekraczać wartości odpowiednio 120 i 80 mmHg.

W zależności od tego, czy znana jest nam przyczyna nadciśnienia, wyróżniamy:

• nadciśnienie pierwotne - o nieznanym źródle, wynikające z różnych czynników genetycznych bądź środowiskowych,
• nadciśnienie wtórne - wywołane konkretnym stanem bądź chorobą.

Nadciśnienie tętnicze – objawy

Okazuje się, że nadciśnienie jest wrogiem naszego zdrowia nie tylko powszechnie występującym, ale również przebiegłym – w większości przypadków postać pierwotna przebiega przez wiele lat bezobjawowo. Objawy nadciśnienia tętniczego pojawiają się dopiero wtedy, gdy dojdzie do wystąpienia powikłań narządowych. Niekiedy pacjenci zgłaszają mało charakterystyczne dolegliwości, takie jak:

• szybkie męczenie się,
• bóle głowy,
• zaburzenia snu.

We wtórnych postaciach nadciśnienia na właściwy trop mogą naprowadzić niektóre charakterystyczne symptomy podstawowej choroby.

Nadciśnienie tętnicze – przyczyny i czynnika ryzyka

Zatem jakie czynniki składają się na wystąpienie podwyższonych wartości ciśnienia? Przede wszystkim genetyczne – zasadniczo jest to łączny wpływ wielu różnych genów, zazwyczaj odpowiadających za nerwową i hormonalną regulację wartości ciśnienia. Do istotnych czynników środowiskowych, które nakładają się na skłonność genetyczną i sprzyjają wystąpieniu nadciśnienia, należą:

• spożycie dużych ilości soli,
• brak lub niewielka aktywność fizyczna,
• otyłość (zwłaszcza brzuszna),
• stres psychiczny.

Nadciśnienie wtórne najczęściej towarzyszy:

• chorobom nerek (ostremu i przewlekłemu zapaleniu kłębuszków nerkowych, torbielowatości),
• zwężeniu tętnicy nerkowej, 
• chorobom endokrynologicznym (np. nadczynności lub niedoczynności tarczycy, nadczynności przytarczyc).

Nadciśnienie tętnicze – profilaktyka, czyli lepiej zapobiegać niż leczyć

Skoro znamy już podstawowe czynniki ryzyka nadciśnienia, zastanówmy się nad tym, jak je zredukować. U osób otyłych istotna jest normalizacja (lub przynajmniej zmniejszenie) masy ciała. Zalecana modyfikacja diety w nadciśnieniu tętniczym obejmuje wzbogacenie jej o:

• warzywa (4-5 porcji dziennie),
• ograniczenie spożycia nasyconych tłuszczów zwierzęcych,
• zwiększenie spożycia ryb.

Kluczowe jest wzmożenie aktywności fizycznej, którą ostatnio stawia się u samej podstawy piramidy żywieniowej, jako element kluczowy w każdej diecie. Zalecane są ćwiczenia wytrzymałościowe (na przykład pływanie lub bieganie), a odradzane izometryczne (jak podnoszenie ciężarów). Należy poświęcić codziennie, co najmniej pół godziny, na spacer lub inną formę ruchu.

Uwaga! Ważne, aby pacjenci ze współistniejącą chorobą serca skonsultowali plany aktywności fizycznej z lekarzem i podlegali jego nadzorowi.

Wśród przyczyn nadciśnienia tętniczego wymienia się nadmierne spożycie sodu (powyżej 5 gramów na dobę). Aby temu zapobiec, należy powstrzymać się od jakiegokolwiek dosalania potraw (wiele produktów zawiera znaczne ilości soli), unikać produktów konserwowanych, wybierać naturalne posiłki ze świeżych składników. Zalecane jest też zmniejszenie ilości spożywanego alkoholu i zaprzestanie palenia papierosów.

W wielu przypadkach regularna profilaktyka nadciśnienia jest w stanie obniżyć ciśnienie krwi. Jednak często przy podwyższonych wartościach konieczne jest zastosowanie leczenia farmakologicznego nadciśnienia tętniczego. Unikanie czynników ryzyka pomaga ograniczyć progresję i objawy nadciśnienia na każdym jego etapie.

Ewa Woźniak