Objawy, rodzaje, leczenie alergii

Kaszel, katar, łzawienie, a nawet duszność, to najczęstsze objawy spowodowane alergenami wziewnymi.  Co sprawia, że stajemy się alergikami? Głównym winowajcą jest nadmierna reaktywność naszego układu immunologicznego. Podczas zetknięcia się z konkretnym alergenem, dochodzi do intensywnego pobudzenia komórek układu odpornościowego i reakcji kaskadowych w naszym organizmie. Jaki jest mechanizm pojawienia się alergii? Konkretny alergen z powietrza (pyłek) dostaje się na błony śluzowe układu oddechowego, organizm zaczyna wytwarzać przeciwciała klasy IgE, które łączą się z alergenem i z mastocytami, komórkami reakcji alergicznych. Pod wpływem tego połączenia dochodzi do wytworzenia histaminy, która odpowiedzialna jest za pojawiające się, uciążliwe objawy alergiczne kaszel, katar, łzawienie, a podczas alergii kontaktowej np. po zetknięciu się z uczulającą rośliną, pojawia się wysypka, zaczerwienie, obrzęk i ocieplenie obszaru skóry, która miała bezpośredni kontakt z alergenem. Intensywność objawów zależy od tego jak bardzo nasz organizm nie toleruje danego czynnika alergizującego.

Przyczynami wystąpienia alergii są: czynniki genetyczne, około 40-80% alergików odziedziczyło skłonności do wystąpienia konkretnych objawów po swoich przodkach. Przyczyną mogą być również zmiany w stylu życia, wieloletnia, wzrastająca tendencja do sterylnego typu życia. Zauważono, że dzieci rodziców nadmiernie dbających  o ich czystość, częściej zostają alergikami w dorosłości. Bierze się to z faktu, że takie dziecko ma znikomy kontakt z obcymi, potencjalnymi alergenami w okresie największego rozwoju swojego układu immunologicznego, przez co nie ma on szans na wytworzenie swoistej pamięci immunologicznej i w późniejszym czasie układ odpornościowy zaczyna nadmiernie reagować na ten konkretny alergen. Równie istotne są czynniki środowiskowe mające wpływ na kształtowanie się większego odsetka alergii w populacji. Dominacja sztucznych tworzyw, uprawa warzyw i owoców nawożonych chemicznymi środkami ochrony roślin lub nadmierne używanie konserwantów, ulepszaczy i spulchniaczy do żywności sprzyjają wystąpieniu alergii pokarmowych, a w konsekwencji nietolerancji pokarmowych i związanych z nimi zaburzeniami wchłaniania.  Natomiast wzrost zanieczyszczenia powietrza przez dymy fabryczne, przemysłowe oraz dym tytoniowy, mogą przyczyniać się do rozwoju astmy oskrzelowej na podłożu alergicznym, zwłaszcza w wieku rozwoju i dojrzewania u dzieci.

Kolejnym typem alergii jest wspominana już alergia kontaktowa, związana z kontaktem z sierścią zwierząt i ukąszeniem  przez owady z rodzaju błonkoskrzydłych. Ta ostatnia jest dość niebezpieczna ze względu na duże prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji anafilaktycznych pod wpływem podskórnego wprowadzenia jadu przez pszczoły. Jest to ciężka zagrażająca życiu reakcja alergiczna, której najpoważniejszym rodzajem jest wstrząs anafilaktyczny. Taki stan pojawia się bardzo szybko od momentu kontaktu z jadem pszczół. Jest to silny alergen, na który zaczyna reagować nasz układ immunologiczny. Nagłe zaczerwienie i swędzenie skóry, narastający obrzęk twarzy, powiek, ust, a nawet języka, szybki spadek ciśnienia, skurcz oskrzeli mogą stanowić zagrożenie dla życia. W tych przypadkach szybko należy podać domięśniowo adrenalinę (dostępna w penie, do kupienia w aptece) w przednio-boczną powierzchnię uda. W przypadku utraty przytomności chorego należy odchylić również głowę uczulonego do tyłu celem udrożnienia dróg oddechowych, w razie wystąpienia wymiotów, ułożyć go w pozycji bocznej. W razie zatrzymania akcji serca i braku oddechu, rozpocząć reanimację (uciskać klatkę piersiową z częstotliwością od 100 do 120 uciśnięć/ min, co 30 uciśnięć wykonując 2 oddechy ratownicze, kontynuować do odzyskania tętna i oddechu oraz przyjazdu Pogotowia Ratunkowego).

Gwałtowne reakcje anafilaktyczne mogą wywoływać również niektóre pokarmy u osób uczulonych. Największymi alergenami pokarmowymi są orzeszki ziemne, ryby i owoce morza. Każda nawet najmniejsza spożyta ich ilość może wywołać u alergików objawy anafilaksji.

Jak sprawdzić, czy i na co jesteśmy uczuleni?

SKÓRNE TESTY PUNKTOWE służą ocenie reakcji skórnej na dany alergen, którym zakrapiany jest mały obszar na skórze przedramienia, a następnie nakłuwany, celem wprowadzenia potencjalnego alergenu w wierzchnie warstwy skóry, gdzie znajdują się komórki, które w przypadku nadwrażliwości dają natychmiastowy odczyn skórny.  Testy te są powszechnie stosowane w celu diagnozowania uczulenia na alergeny powietrzne (pyłki traw, drzew, chwastów, roztocza kurzu domowego, alergeny sierści zwierząt, grzyby pleśniowe) oraz alergeny pokarmowe, co jest szczególnie przydatne u dzieci z podejrzeniem alergii pokarmowych. Ocena reakcji na ten test następuje już po 20 minutach.

NASKÓRKOWE TESTY PŁATKOWE to diagnostyka różnych rodzajów wyprysków. Lekarz zlecając te testy, chce sprawdzić stopień reaktywności układu odpornościowego oraz reakcji skórnej na konkretne związki chemiczne, z którymi styka się pacjent na co dzień. Testy te wykonuje się na niezmienionej skórze pleców, nakładając na nie specjalne plastry z konkretnymi alergenami, które powinny być naklejone na najbliższe 48h. Odczyty widocznych zmian dokonuje się pierwszy raz, po 48h, a następnie po 72h od nałożenia. Na podstawie tego badania ocenia się wystąpienie rumienia, grudki, pęcherzyków według odpowiedniej skali.

BADANIA Z KRWI przy podejrzeniu natychmiastowych reakcji alergicznych wykonuje się oznaczanie przeciwciał w klasie IgE oraz ściśle określone typy IgE swoiste, czyli charakterystyczne dla wystąpienia konkretnych objawów pod wpływem konkretnego alergenu. Mają one szczególne znaczenie w przypadku zakwalifikowania chorego do odczulania, czyli tzw. immunoterapii swoistej.

W przypadku podejrzewania alergii pokarmowych np. nadwrażliwości na gluten, stosuje się metodę prowokacji. Jest to metoda uciążliwa dla pacjenta, gdyż zaleca się spożywanie 3g glutenu (zawartość 2 kromek pszennego pieczywa) codziennie przez 14 dni. Takie działania dają u chorego na celiakię pacjenta odpowiednio podwyższone swoiste przeciwciała we krwi, oraz charakterystyczne zmiany w badaniu gastroskopowym.

Leczenie alergii

Podstawowym postępowaniem pod kontem leczenia wszystkich alergii jest wyeliminowanie czynnika alergizującego. Jest to podstawowa metoda leczenia alergii pokarmowych. Wyklucza się na stałe, produkty dające konkretne objawy: biegunki, wzdęcia, zmiany skórne. Zazwyczaj po wyeliminowaniu alergenu objawy całkowicie znikają.

Metoda ta dotyczy również alergii kontaktowej, czyli wyeliminowania uczulającego czynnika chemicznego, z naszego otoczenia. Bardziej skomplikowana jest sytuacja wykluczenia alergenu wziewnego lub niezależnego od nas alergenu będącego jadem owadów błonkoskrzydłych. Alergię zależną od pylenia konkretnych gatunków roślin, roztoczy kurzu domowego, leczy się metodą odczulania (immunoterapia alergenowa). W pierwszej linii, gdy objawy nie są bardzo uciążliwe stosuje się leki przeciwhistaminowe, jednakże mają one skutki uboczne: ospałość, uczucie zmęczenia, które mogą upośledzać funkcje psychomotoryczne. Mając podwyższone odpowiednie przeciwciała skierowane przeciwko konkretnemu alergenowi we krwi z równoczesnym występowaniem uciążliwych objawów, zwłaszcza tych niebezpiecznych dla zdrowia i życia, po konsultacji z alergologiem, może zapaść decyzja o zastosowaniu szczepienia alergenowego. Zastosowanie tej metody leczenia alergii powinno być monitorowanie przez doświadczonego lekarza alergologa, który powinien dokładnie ocenić stopień nadwrażliwości organizmu chorego na dany alergen, przedstawiając mu wszystkie wady i zalety immunoterapii alergenowej (odczulania).

Adrianna Majewska