Niewydolność serca ostra a przewlekła – poznaj przyczyny, objawy, a także jak wygląda leczenie niewydolności serca

Czym jest niewydolność serca?

„Niewydolność serca” – nie zawsze to sformułowanie jest zrozumiałe dla pacjentów, którym stawiana jest taka diagnoza. Lekarze używając tego terminu mają na myśli stan, w którym serce nie jest wystarczająco wydolne, aby zapewnić wystarczający przepływ krwi zgodnie z zapotrzebowaniem organizmu, skutkując zmniejszeniem wydolności wysiłkowej. Do takiego załamania funkcji serca dochodzić może w różnych mechanizmach. Może być to niewystarczająco efektywne działanie serca jako pompy, które pojawia się na skutek uszkodzenia komórek mięśnia sercowego i ich zmniejszonej kurczliwości. Innym rodzajem dysfunkcji prowadzącej do niewydolności serca jest tak zwane przeciążenie ciśnieniowe, mogące towarzyszyć nadciśnieniu tętniczemu, lub objętościowe, występujące w niektórych wadach serca.

Ostra a przewlekła niewydolność serca i ich przyczyny

W zależności od dynamiki zmian i rozległości uszkodzeń serca, rozróżniamy:

• ostrą niewydolność serca,
• przewlekłą niewydolność serca.

Ostra niewydolność serca może się rozwinąć u osoby bez stwierdzonej uprzednio choroby mięśnia sercowego. Do jej najczęstszych przyczyn należą:

• zawał serca i jego powikłania,
• przełom nadciśnieniowy,
• zaburzenia rytmu serca,
• choroby zapalne toczące się w obrębie serca.

Z kolei przewlekła niewydolność serca rozwija się stopniowo jako powikłanie chorób dotyczących serca, mogących objawiać się upośledzeniem jego skurczu lub rozkurczu. Szacuje się, że dolegliwość ta może dotyczyć nawet do 20% osób w wieku 70-80 lat. Do zdecydowanie najczęstszych przyczyn przewlekłej niewydolności serca należą:

• choroba niedokrwienna (skutek zawału serca),
• źle kontrolowane nadciśnienie tętnicze.

Diagnostyka lewo i prawokomorowej niewydolności serca

W pierwszej kolejności lekarz badający pacjenta zwraca uwagę na objawy, które mogą być wynikiem niewydolności serca. W ostrej niewydolności są to:

• znaczne osłabienie,
• senność,
• blada, chłodna skóra pokryta zimnym potem,
• słabo wyczuwalne tętno, 
• niskie ciśnienie.

W przypadku niewydolności prawokomorowej, zalegająca krew może przyczynić się do:

• powstania obrzęków (np. w okolicach kostek lub kości krzyżowej u osób leżących),
• poszerzenia żył szyjnych,
• bolesności nadbrzusza pojawiającego się na skutek powiększenia wątroby.

W niewydolności lewokomorowej serca, na pierwszy plan wybijają się:

• duszność,
• przyspieszony oddech, 
• nieprawidłowe odgłosy nad płucami.

W celu potwierdzenia rozpoznania, lekarz może zlecić pomocniczo takie badania, jak EKG, echo serca, rentgen klatki piersiowej.

Objawy przewlekłej niewydolności również zależą od tego, która komora jest uszkodzona. Stopniowo dochodzi do ograniczenia wydolności fizycznej – początkowo w stopniu uniemożliwiającym normalny wysiłek, aż do objawów pojawiających się nawet w spoczynku (np. nietolerancja wysiłku fizycznego, duszność, ciągłe zmęczenie, obrzęki kończyn). Podstawowym badaniem w diagnostyce przewlekłej niewydolności jest echokardiografia serca. Pozwala ona uwidocznić zarówno zaburzenia czynności komór serca, jak i nieprawidłowości anatomiczne – wady poszczególnych jego części.

Niewydolność serca – leczenie i perspektywy

W każdej postaci niewydolności serca kluczowe jest leczenie jej przyczyny. Lekarz będzie więc dążył między innymi do unormowania ciśnienia tętniczego lub korekcji wady serca. Kiedy jest za późno na profilaktykę, należy dążyć do zmniejszenia objawów niewydolności i poprawy tolerancji wysiłku. Do istotnych zachowań, na które należy zwrócić uwagę, należą:

• ograniczenie podaży sodu,
• regularna kontrola masy ciała (zmniejszenie jej u osób otyłych, zmiany w odżywianiu),
• ograniczenie spożycia alkoholu, 
• zaprzestanie palenia tytoniu.

Leczenie farmakologiczne jest zróżnicowane w zależności od rodzaju i dynamiki niewydolności (prawo- lub lewokomorowa niewydolność serca, ostra lub przewlekła niewydolność). Dlatego jeśli występują czynniki ryzyka, należy regularnie odwiedzać gabinet lekarski. 

Ewa Woźniak