Czym jest mikrobiota jelitowa?

Mikrobiota jelitowa (mikrobiom) to pojęcie nieco węższe niż mikroflora. Obejmuje drobnoustroje, głównie bakterie i wirusy, żyjące w naszych jelitach. W ludzkim przewodzie pokarmowym w zależności od odcinka egzystuje ogromna liczba mikroorganizmów w ilości od 10⁶ do 10¹² w 1 g treści. Największą aktywność, liczebność i zróżnicowanie wykazuje mikrobiom jelita grubego. Bakterie te są bezwzględnie i względnie beztlenowe, czego powodem jest charakter środowiska, w którym żyją. Przemiany metaboliczne z ich udziałem mają charakter procesów fermentacyjnych. Razem stanowimy wspólny ekosystem żyjący we wzajemnej symbiozie. My, czyli makroorganizm, funkcjonujemy, oddychamy, śpimy i chodzimy bez świadomości, że gdzieś wewnątrz bakterie nas zasiedlające toczą swoje życie. Bakterie jelitowe biorą udział nie tylko w procesach trawienia, wchłaniania czy metabolizmie substancji odżywczych, ale również kształtują naszą odporność i biorą udział w syntezie określonych neuroprzekaźników czy witamin. Konsekwencją zaburzonej mikrobioty jelitowej są poważne dysfunkcje nie tylko w pracy układu pokarmowego.

Co wpływa na prawidłowy skład bakterii?

Na strukturę bakterii jelitowych negatywny wpływ ma nadużywanie wielu leków, głównie antybiotyków, inhibitorów pompy protonowej, niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Nie bez znaczenia jest też stres, zanieczyszczenie środowiska i żywności, alkohol czy używki. Pozytywnie wpływa na nie za to błonnik, woda oraz produkty poddane kontrolowanej fermentacji.

Dysbioza jelitowa diagnozowana jest nie tylko u pacjentów z zaburzeniami czynnościowymi przewodu pokarmowego, takimi jak biegunki, zaparcia, wzdęcia czy też zespół jelita drażliwego. Również w atopowym zapaleniu skóry, depresji, schizofrenii oraz autyzmie. Mikrobiota pacjentów z rozpoznanymi problemami psychicznymi różni się od tej u osób zdrowych, co nie znaczy, że dostarczenie odpowiednich bakterii wystarczy, by choroby tego typu zniknęły. Jest to problem o wiele bardziej złożony. Nie wiadomo do końca, czy to schorzenia generują różnice, czy też wpływ ma np. inny sposób odżywiania osób dotkniętych wspomnianymi chorobami. Wiele popularnych diet eliminacyjnych może również skutkować zaburzeniami flory. Badania trwają.

Coraz więcej ośrodków badawczych postuluje związek zaburzeń flory bakteryjnej z chorobami cywilizacyjnymi, jak np. cukrzyca typu 2, otyłość, nadciśnienie, zaburzenia sercowo-naczyniowe. W procesach autoimmunizacyjnych typu celiaklia, reumatoidalne zapalenie stawów czy nieswoiste choroby zapalne jelit, również stwierdza się nieprawidłowy skład mikrobioty jelitowej [1].

Jak więc nie dopuścić do zaburzeń mikrobioty? Najprościej – nie nadużywać leków, zrezygnować z używek, ale przede wszystkim uważać na to, co się je. Z diety należy wykluczyć żywność przetworzoną i zmniejszyć spożycie cukru.

Czy warto suplementować probiotyki?

W wielu przypadkach chorobowych dieta nie wystarcza. Powinna być podstawą naszych zachowań prozdrowotnych, ale czasami jako uzupełnienie terapii należy rozważyć także suplementację probiotykami.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze suplementów? Bardzo ważny jest ich skład. Wysokiej jakości preparat powinien przez cały okres ważności zawierać deklarowaną ilość żywych szczepów bakterii. Idealnie byłoby, gdyby postać probiotyku umożliwiła zabezpieczenie go przed działaniem kwasu solnego w żołądku i bezpieczne dostarczenie bakterii do jelita.

W przypadku ostrych biegunek infekcyjnych, związanych z zakażeniem Clostridium difficile czy będących skutkiem antybiotykoterapii, warto sięgnąć po Saccharomyces boulardii. Są to czyste kultury drożdży o działaniu przeciwzapalnym, przeciwdrobnoustrojowym. Warto pamiętać o probiotyku także w czasie wakacyjnych podróży.

W przypadku dzieci, ale nie tylko, sprawdzą się suplementy zawierające Lactobacillus rhamnosus GG. Są to bakterie wchodzące w skład fizjologicznej flory bakteryjnej. Preparaty dedykowane dla najmłodszych występują pod postacią kropli. Rekomendowane są w przypadku biegunek, profilaktycznie w czasie antybiotykoterapii oraz celem podniesienia odporności.

Mikroflora jelitowa nie odkryła jeszcze przed nami wszystkich swoich kart. Nie do końca wiadomo, jak działają na organizm ludzki grzyby, pierwotniaki i inne drobnoustroje nas zasiedlające. Badania trwają. Ale wiadomo już, że niewidoczne dla oka może mieć ogromny wpływ na naszą kondycję psychofizyczną.

Autor: mgr farm. Małgorzata Zięba

Piśmiennictwo:

1. Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka – implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, dr n. biol. Anna M. Basińska. Instytut Mikroekologii Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 2, 50–59