Rolnicy i ogrodnicy uznają go za uciążliwy chwast. Rzeczywiście, mniszek lekarski rozmnaża się bardzo skutecznie i na duże odległości, w czym ochoczo mu pomagamy, rozdmuchując nasionka po przekwitnięciu. Lubią go pszczoły (jest rośliną miododajną), króliki i drób.

Do jedzenia

Wiele osób nie zdaje sobie jednak sprawy z tego, że mniszek jest jadalny także dla ludzi. Z korzeni tej rośliny można przyrządzić pożywny napój przypominający smakiem kawę zbożową. Do spożycia nadają się również liście, na bazie których warto skomponować wiosenną sałatkę. W 2007 roku Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi umieściło syrop z mniszka pospolitego na liście produktów tradycyjnych województwa pomorskiego.

Na zdrowie

Mniszek jest dobrze i od dawna znaną rośliną leczniczą. Źródłem substancji odżywczych i leczniczych jest cała roślina: korzeń, liście i kwiaty. Pozyskuje się je w różnych okresach: liście przed kwitnieniem, łodygi – w jego trakcie, kwiaty w maju, a korzenie wiosną lub jesienią.

Tradycyjnie jest stosowany przy dolegliwościach wątroby i przewodu pokarmowego. Preparaty z mniszka zawierają duże ilości związków chemicznych pobudzających wydzielanie żółci. Mają delikatne działanie rozkurczające, dlatego ułatwiają odpływ żółci z pęcherzyka żółciowego do dwunastnicy, co pomaga poprawić trawienie. Dzięki piciu herbatek z mniszka możemy się cieszyć większym komfortem trawiennym, zmniejszymy też ryzyko wystąpienia wzdęć czy gazów.

Warto wiedzieć, że korzeń mniszka zawiera wiele witamin i przeciwutleniaczy, które chronią nasz organizm przed stresem oksydacyjnym. Cenne jest zwłaszcza działanie beta-karotenu, sprzyjającego regeneracji wątroby i zabezpieczaniu jej przed uszkodzeniami.

I jeszcze jedna ciekawostka – jeśli chcemy ograniczyć picie kawy, a nadal cieszyć się jej smakiem, powinniśmy sięgnąć właśnie po herbatę z mniszka lekarskiego. Nie zawiera ona kofeiny, za to ma podobny aromat i smak do kawy, więc może być jej zdrowszym substytutem.

Dla każdego…

Mniszek lekarski rośnie niemal wszędzie, jednak jeśli chcemy użyć go jako przyprawy albo w celach terapeutyczno-leczniczych, powinniśmy wybrać okazy rosnące w czystej, bezpiecznej okolicy, z dala od uczęszczanych dróg i zakładów przemysłowych. Miejsce pochodzenia materiału roślinnego jest istotne przede wszystkim dlatego, że niektóre odmiany mniszka akumulują w liściach ołów absorbowany ze skażonej gleby.

Na potrzeby przemysłu spożywczego i farmaceutycznego mniszek lekarski uprawia się w bezpiecznych regionach, albo zleca jego zbiór z miejsc, w których występuje naturalnie. Pozyskane liście, korzenie i kwiatostany, zanim trafią do dalszej obróbki, są badane na obecność szkodliwych substancji.

Preparaty na bazie mniszka lekarskiego przyjmują wieloraką postać. Są to np. wyciągi, herbatki (działające napotnie i moczopędnie), tabletki, syropy czy soki. Mniszek lekarski bywa też składnikiem kosmetyków.

…choć nie zawsze

Preparatom mniszka lekarskiego przypisuje się działanie przeciwcukrzycowe, przeciwnowotworowe, można też spotkać opinie, że pomaga rozpuścić kamienie żółciowe. Do takich rewelacji należy podchodzić z dużą rezerwą. Wymienione choroby mogą mieć różne przyczyny, przebieg i rokowania. Najprawdopodobniej zastosowanie preparatu z mniszka lekarskiego nie wyrządzi szkody, ale zawsze należy skonsultować taki zamiar z lekarzem. W żadnym wypadku nie należy rezygnować z leczenia farmakologicznego lub chirurgicznego, próbując zastąpić je ziołolecznictwem. Takie postępowanie jest obarczone wielkim ryzykiem, której można by uniknąć, gdyby zastosowano wszystkie dostępne konwencjonalne metody leczenia.

Piotr Kołaczek