Przyczyny i objawy prozopagnozji

Definicja choroby

Prozopagnozja (inaczej ślepota twarzy lub agnozja twarzy) to przypadłość charakteryzująca się tym, że osoby na nią cierpiące nie rozpoznają twarzy nawet osób, które już znają. Chorzy patrzą na twarz danej osoby i nie są w stanie przypomnieć sobie, kim ona jest. Niestety, nawet te najbardziej znane twarze są dla nich obce. Problem z kojarzeniem twarzy nie jest spowodowany problemami ze wzrokiem czy z pamięcią. Trudność z rozpoznaniem związana jest z tym, że chorym wydaje się, że kształt i rysy, proporcje twarzy u wszystkich ludzi są jednakowe.

Przyczyny prozopagnozji

Nie ustalono jeszcze jednoznacznej przyczyny tego zaburzenia. Jedna z teorii twierdzi, że za ślepotę twarzy odpowiada niewłaściwe funkcjonowanie płata skroniowego lub ścieżek neuronowych, łączących różne części mózgowia. Są to obszary mózgu, które są odpowiedzialne za porównywanie obrazu, który mamy przed oczami z tym, który mamy w pamięci. Inna hipoteza głosi, że przyczyną agnozji może być także uszkodzenie drugorzędowej kory wzrokowej w prawej  półkuli mózgu, ciała modzelowatego, styku płata potylicznego lub zakrętu hipokampa. Trzeba nadmienić, że wymienione części mózgu nie odpowiadają tylko za agnozję twarzy, ale dotykają też innych agnozji. Zaburzenie to najczęściej zaliczane jest do wad wrodzonych. Jednak wielu naukowców podejrzewa, że może mieć postać nabytą, gdy pojawi się na przykład w wyniku uszkodzenia mózgu. Do prozopagnozji nabytej dochodzi zazwyczaj przez obustronne lub prawostronne uszkodzenia w obszarze skroniowo-potylicznym kory mózgowej. Jeśli zaś chodzi o prozopagnozję wrodzoną, to jeszcze nie wskazano przyczyny tego schorzenia. Wyniki badań nie są zgodne, nie wyjaśniają jednoznacznie, czy chodzi o różnice strukturalne czy funkcjonalne między mózgami osób z agnozją twarzy, a osobami bez takich trudności.

Objawy prozopagnozji

Ślepota twarzy może mieć różny stopień nasilenia. Na ogół chorzy mają problem z rozpoznaniem twarzy bliskich, znajomych czy osób, które niedawno poznały. W najgorszych wypadkach może dojść do tego, że nawet najbliżsi członkowie rodziny stają się obcy. Osoby cierpiące na prozopagnozję mogą mieć też problem z kojarzeniem miejsc, przez co mogą również gubić się w znanym dla siebie otoczeniu. Niektórzy mają też trudności z rozpoznaniem konkretnych rzeczy – mylą na przykład krzesło ze stołem. Należy podkreślić, że niemożność rozpoznania miejsc czy osób nie wynika z powodu słabej pamięci czy z mniejszej sprawności intelektualnej, ale jest związana z dysfunkcją na tle neurologicznym.

Jak sobie radzą osoby z prozopagnozją?

Co ciekawe, ludzie, którzy zmagają się z tą przypadłością, są w stanie poznać poszczególne elementy twarzy, np. pieprzyk czy znamię, albo skojarzyć sobie coś charakterystycznego – ton głosu, sposób chodzenia czy poruszania się. To samo dotyczy otoczenia, z którym na co dzień się stykają. Wystarczy jakiś charakterystyczny punkt, by byli w stanie przypomnieć sobie, gdzie są i dokąd mają zmierzać. Ludzie z prozopagnozją muszą mieć w zasięgu oczu konkretny szczegół (np. wspomniane już znamię, drzewo, pomnik w przypadku miejsc), który sprawi, że za pomocą skojarzeń przypomną sobie, kim jest konkretna osoba lub miejsce. Osoby z wrodzoną prozopagnozją, zmagające się z nią od małego, przyzwyczajane są, żeby przy identyfikacji nie sugerować się twarzą, a wykorzystywać do tego inne wskazówki. Dlatego dla nich ta sytuacja jest mniej stresogenna niż dla osób, które nabyły ten deficyt w późniejszym okresie życia.

Czy prozopagnozję można wyleczyć?

Prozopagnozja to rzadko spotykany przypadek, który intryguje środowisko uczonych ze względu na specyfikę obszaru, którego dotyka. Dotychczas nie odkryto żadnego leku ani skutecznej formy terapii. Jedynie osoby, u których doszło do schorzenia w wyniku uszkodzenia mózgu, mogą stosować leki ogólnie poprawiające krążenie mózgowe. W niektórych krajach stosowana jest terapia psychologiczna, mająca na celu ćwiczenie pamięci.

Żaneta Bukowska