Kiedy i jak stosować?

Do najczęściej stosowanych należą sól fizjologiczna, roztwory hipertoniczne, sól z hialuronianem sodu oraz sól z ektoiną. Czym się różnią, kiedy i jak należy je stosować, o tym poniżej.

Sól fizjologiczna o stężeniu 0,9%

Jest to roztwór chlorku sodu (NaCl) o stężeniu 0,9% lub 9 g/l. Może występować pod różnymi nazwami, co powoduje, że pacjenci są niepewni co do tego, czy jest to ten sam produkt. Spotkamy bowiem nazwy takie jak: NaCl 0,9% izotoniczny roztwór, sól fizjologiczna NaCl 0,9% (natrium chloratum), roztwór soli fizjologiczny NaCI 0,9%, fizjologiczny roztwór soli NaCl 0,9%, NaCl 0,9% roztwór fizjologiczny.

Roztwór o stężeniu 0,9% może być stosowany zarówno u niemowląt i dzieci starszych, jak i  u osób dorosłych. Najważniejsze jego działanie to: nawilżanie dróg oddechowych, oczyszczanie śluzówki nosa oraz oczyszczanie oczu. Może być stosowany do nawilżania nosa, gardła oraz oczu, szczególnie w warunkach suchego powietrza lub podczas infekcji. Jest przeznaczony do higieny: nosa, oczu i uszu. Można nim zakraplać albo przemywać suchy lub zatkany nos, a także zakraplać, przemywać lub płukać oczy. Może służyć też do płukania uszu np. po użyciu preparatu do uszu, aby usunąć pozostałości woskowiny oraz do przepłukania ucha zewnętrznego. Jest także bezpieczny dla ran i służyć do ich oczyszczenia, bez ryzyka uszkodzenia tkanek. Zalecany jest także do nebulizacji, ponieważ pomaga w nawilżeniu dróg oddechowych, co może łagodzić objawy suchego kaszlu. Przeznaczony jest także do rozcieńczenia innych substancji do inhalacji.

Sól fizjologiczna jest dostępna w postaci ampułek o pojemności 5 i 10 ml. Należy ją zużyć natychmiast po otwarciu, później traci swoją jałowość, ponieważ do środka mogą dostać się bakterie lub wirusy i wtedy nie nadaje się już do użytku. Do podania kroplówki również stosuje się sól fizjologiczną o stężeniu 0,9%, ale ta dostępna jest tylko na receptę.

Sól hipertoniczna

Roztwory hipertoniczne to roztwory o wyższym stężeniu chlorku sodu, od 1,5 do 10% NaCl. Mogą być zastosowane do inhalacji u niemowląt, dzieci oraz dorosłych, można ich używać z nebulizatorami pneumatycznymi, należy zachować natomiast ostrożność przy stosowaniu z nebulizatorami ultradźwiękowymi, ponieważ fale ultradźwiękowe mogą wpływać na strukturę roztworu. Ich działanie polega na nawilżaniu dróg oddechowych. Użycie roztworu hipertonicznego powoduje upłynnienie oraz rozrzedzenie wydzieliny zalegającej w dolnym odcinku dróg oddechowych. Powoduje także obkurczenie śluzówki oraz udrożnienie nosa. Ze względu na to, że sól ta wpływa na wydzieliny zalegające w drogach oddechowych należy ich używać tylko w ciągu dnia, najpóźniej 3 godziny przed pójściem spać. Niewskazane jest nadużywanie, ponieważ przy dłuższym stosowaniu istnieje ryzyko przesuszenia śluzówki. Sól hipertoniczna (7% NaCl) używana jest głównie w specjalistycznych wskazaniach takich, jak mukowiscydoza, w celu intensywnego rozrzedzenia wydzieliny oskrzelowej. Jest przeznaczona do higieny nosa oraz do nebulizacji. Należy pamiętać o tym, że nie należy jej stosować do przemywania oczu. Jest dostępna w ampułkach o pojemności 5 ml.

Sól z hialuronianem sodu

Działanie soli wzbogaconej kwasem hialuronowym polega na intensywnym nawilżeniu błon śluzowych gardła. Stosuje się ją do nebulizacji przy suchym kaszlu oraz przy problemach z wysuszoną śluzówką nosa i gardła. Soli z hialuronianem sodu nie powinno się używać do: przemywania lub płukania oczu, iniekcji i mieszania z innymi lekami podawanymi podczas nebulizacji. Nie jest odpowiednia do stosowania w inhalatorach siateczkowych i ultradźwiękowych, ponieważ może je zakleić i wówczas inhalacja nie będzie możliwa. Sole z dodatkiem hialuronianu sodu są dostępne w różnych stężeniach – mogą być izotoniczne lub hipertoniczne. Izotoniczne roztwory nadają się do stosowania przez całą dobę, natomiast hipertoniczne zaleca się używać wyłącznie w ciągu dnia. Ważne jest również, aby sól z kwasem hialuronowym wykorzystać natychmiast po otwarciu opakowania. Jest dostępna w ampułkach o pojemności 5 ml.

Sól z ektoiną

Oprócz roztworów soli fizjologicznej, hipertonicznej i z hialuronianem sodu, na rynku znaleźć można roztwory chlorku sodu z ektoiną, która jest jednym z naturalnie występujących aminokwasów. Działa nawilżająco oraz wspomagająco w leczeniu chorób alergicznych. Zastosowana miejscowo ektoina tworzy hydrofilowy film na powierzchni błony śluzowej nosa, ogranicza jej kontakt z alergenem, co zmniejsza intensywność reakcji alergicznej (1). Jest przeznaczona do nebulizacji w przy objawach astmy, alergiach dróg oddechowych, zapaleniu oskrzeli i POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc) (2). Nie może być stosowana do: przemywania i przepłukiwania oczu, iniekcji oraz w inhalatorach sieciowych i ultradźwiękowych oraz do mieszania z innymi lekami podczas nebulizacji. Roztwór ten należy zużyć bezpośrednio po otwarciu i można go używać tylko w dzień. Na rynku dostępne są ampułki o pojemności 2,5 ml oraz 5 ml.

Podsumowanie

Nie każda sól ma taki sam skład i zastosowanie. W przypadku przepisania przez lekarza inhalacji solą należy zawsze dopytać o to, jaką dokładnie sól należy zastosować. Jeśli mamy jedną z powyższych soli w domu, przed podaniem jej osobie chorej upewnijmy się, że jest nie była wcześniej otwarta i zużyjmy od razu całą ampułkę.

Piśmiennictwo:

1. P. Kuna, D. Ochab-Krupnik, A. Mościcka, P. Łac: Zastosowanie ektoiny w chorobach skóry i błon śluzowych w: Alergologia Polska 2024, 11,2: 173-179, s. 176.
2. https://matkaaptekarka.pl/czy-kazda-sol-fizjologiczna-jest-sola-fizjologiczna/

R. Korbut Farmakologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017

Autor: Michalina Stanisławska