Dlaczego ważny jest pomiar temperatury ciała?

Regularne monitorowanie temperatury ciała jest kluczowe dla wczesnego wykrywania wielu chorób i stanów zapalnych. Pomaga diagnozować infekcje sezonowe i choroby przewlekłe, ocenić skuteczność prowadzonej terapii farmakologicznej, monitorować stan naszego zdrowia po zabiegach operacyjnych, a także wykryć zmiany związane z naszym układem hormonalnym lub nerwowym.

Jaka jest prawidłowa temperatura ciała?

Nie wszyscy wiedzą, że temperatura mierzona w różnych częściach naszego ciała jest różna. Najczęściej mierzymy ją pod pachą – wtedy prawidłowy wynik mieści się w przedziale 36,4–37,0°C. W naturalnych otworach naszego ciała — w uchu, ustach, pochwie czy odbycie będzie wyższa, a mierzona o tej samej porze w kolejnych dniach może różnić się do 0,5°C. Jej parametry zależą też od pory dnia (rano jest niższa niż wieczorem), wieku (u noworodków jest wyższa), a w przypadku kobiet wpływ ma też faza cyklu menstruacyjnego.

Za prawidłowe uznaje się następujące wartości uzależnione od miejsca pomiaru

• pod pachą: u dzieci małych w pachwinie 36,4°C (35,5–37°C)
• na skórze czoła: 36,4°C
• w ustach: 36.8°C
• w odbycie: 37,6°C
• w uchu: 37,6°C
• w pochwie: 37,6°C [1].

Jakie choroby wywołują podwyższenie temperatury ciała?

Gorączka (powyżej 38°C) oraz stan podgorączkowy (37,3–38°C) mogą świadczyć o różnych schorzeniach, w tym o infekcjach bakteryjnych (np. angina, zapalenie płuc, zakażenia układu moczowego) i wirusowych (np. grypa), chorobach autoimmunologicznych i przewlekłych stanach zapalnych, niektórych nowotworach, zaburzeniach hormonalnych (np. o nadczynności tarczycy), udarach cieplnych – przegrzaniu organizmu w wyniku ekspozycji na wysoką temperaturę otoczenia.

Obniżona temperatura (hipotermia lub subnormalna temperatura) może być również oznaką poważnych problemów zdrowotnych, takich jak: zaburzenia hormonalne (np. niedoczynność tarczycy), uszkodzenie ośrodka termoregulacji (np. w wyniku urazu mózgu, udaru), chorób metabolicznych (np. cukrzyca, niedożywienie), niedoborów składników odżywczych (np. anemia, niedobór witamin z grupy B), a także często grożącym życiu skutkom wychłodzenia w wyniku przebywania w ekstremalnym warunkach zewnętrznych.

Jak prawidłowo mierzyć temperaturę ciała?

Muszą być spełnione dwa warunki: sprawny termometr i właściwa technika. Nie należy mierzyć temperatury bezpośrednio po posiłku (szczególnie w przypadku pomiaru doustnego) oraz po wysiłku fizycznym lub innym czynniku mogącym wpływać na ciepłotę ciała (np. przebywanie na słońcu czy w pobliżu źródła ciepła, zimna lub gorąca kąpiel, stres i inne). Termometr powinien być używany zawsze zgodnie z zaleceniami producenta, a w przypadku wątpliwości pomiar powinniśmy powtórzyć. Czas pomiaru jest różny w zależności od miejsca i rodzaju termometru.

Wybór termometru

Klasyczny termometr szklany bezrtęciowy

Jest najpopularniejszy i najbardziej ekonomiczny w zakupie. Jego niewątpliwą zaletą jest łatwość obsługi (wystarczy strzepnąć) i bezawaryjność – nie potrzebuje baterii do działania. Także utrzymanie higieny jest łatwe – wystarczy odkazić odpowiednim środkiem bakteriobójczym na bazie spirytusu. Z racji szklanej obudowy, może być stosowany przez osoby z alergią na metal.

Wadą jest kruchość, którą trzeba mieć na względzie w kontekście małych dzieci i chorych, którzy mogliby je uszkodzić w niekontrolowany przez siebie sposób. Zalecany czas pomiaru to zazwyczaj 10 minut.

Elektroniczny termometr dotykowy

Mamy dwa rodzaje – ze sztywną i elastyczną końcówką. Ten drugi jest zazwyczaj droższy, za to bardziej komfortowy w użyciu, szczególnie w przypadku najmłodszych dzieci. Mają relatywnie krótszy czas pomiaru niż klasyczny szklany, jednak producenci i lekarze zalecają, by nie był on krótszy niż 5 minut (nie należy się sugerować sygnałem dźwiękowym). Łatwo go odkazić, natomiast metalowa końcówka może być przeciwskazaniem dla alergików uczulonych na metal (dla bezpieczeństwa wybór należy wtedy skonsultować z lekarzem alergologiem). Pamiętać też należy o konieczności okresowej wymiany baterii.

Termometry bezdotykowe

Te urządzenia od czasów pandemii zyskały na popularności. Są najszybsze w działaniu (1 sekunda) i najbezpieczniejsze od strony higienicznej. Wybierane są często przez rodziców, gdyż łatwo nimi zbadać temperaturę niecierpliwemu dziecku, a także sprawdzić temperaturę mleka w butelce. Wymagają jednak kalibracji i przestrzegania rygoru mierzenia (należy bardzo dokładnie przeczytać ulotkę i stosować się do jej treści). Miejsce badania (np. czoło) powinno być suche i czyste – bez potu, kosmetyków czy włosów, a pomieszczenie, w którym dokonuje się pomiaru powinno mieć stałą temperaturę – przeciąg, wietrzenie, a także zbyt długie trzymanie termometru w dłoni może zafałszować odczyt. To samo dotyczy odległości z jakiej dokonujemy pomiaru, która zazwyczaj wynosi kilka centymetrów, lecz dla każdego termometru może być inna.

Podsumowanie

Pamiętajmy, że regularne monitorowanie temperatury, zwłaszcza gdy czujemy się gorzej, pozwala na wczesne wykrycie chorób oraz skuteczne leczenie. Niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z gorączką, czy hipotermią, zawsze warto skonsultować się z lekarzem, aby zidentyfikować przyczynę zmian i wdrożyć odpowiednią terapię.

[1] Dr n. med. Magdalena Twardowska, specjalista chorób wewnętrznych, chorób płuc, anestezjologii i intensywnej terapii. W: https://www.mp.pl/pacjent/zapytajlekarza/lista/show.html?id=61427

Autor: Wanda Robak