Czym są elektrolity?

Najogólniej mówiąc, to wodne roztwory jonów, obecne w naszej krwi, osoczu i płynach tkankowych. Jony mogą mieć ładunek dodatni (wówczas mówimy o kationach) lub ujemny (aniony). Elektrolity odpowiadają za właściwą pracę serca i mózgu, przewodzenie impulsów elektrycznych z neuronów do innych komórek, utrzymują odpowiednie napięcie w błonach komórkowych i ułatwiają zachowanie właściwej gospodarki wodno-elektrolitowej. Bez ich obecności nasze mięśnie czy organy wewnętrzne nie mogą właściwie pracować. Do najważniejszych elektrolitów w naszym organizmie zaliczamy jony sodu, wapnia, potasu i magnezu oraz jony chlorkowe i fosforanowe. Każdy z nich ma nieco inne zadanie.

Jony sodu

Podstawowe składniki osocza, odpowiedzialne za utrzymanie równowagi osmotycznej (właściwego nawilżenia organizmu i wymianę wody między komórkami i środowiskiem zewnętrznym). Jony sodu regulują ciśnienie tętnicze krwi, a razem z jonami potasu odpowiadają za gospodarkę kwasowo-zasadową i właściwe przewodzenie impulsów nerwowych.

Jony potasu

Odpowiadają za skurcze mięśni, w tym najważniejszego z nich – serca. Poza tym są niezbędne do utrzymania ciśnienia krwi na odpowiednim poziomie. Jako antagoniści jonów sodu zmniejszają objętość płynów zewnątrzkomórkowych w organizmie i regulują poziom pH komórek.

Jony magnezu

Wpływają na działanie układu mięśniowego i nerwowego i są katalizatorami dla wielu enzymów. Stanowią niezbędny element właściwego przebiegu procesów metabolicznych takich jak regulacja temperatury ciała czy ciśnienia tętniczego krwi. Biorą też udział w budowaniu kości, krzepnięciu krwi i skurczu mięśni.

Jony wapnia

Razem z sodem i potasem odpowiadają za przewodzenie impulsów elektrycznych w neuronach i regulację tego procesu. Stanowią podstawowy budulec kości i zębów. Ich bardzo ważną funkcją jest też udział w procesie krzepnięcia krwi.

Jony chlorkowe i fosforanowe

Podstawowe jony o ujemnym ładunku elektrycznym, które uczestniczą w regulowaniu gospodarki wodno-elektrolitowej oraz utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej. Jony chlorkowe wspomagają produkcję kwasu solnego w żołądku. Wzrost i spadek ich stężenia jest wprost zależny od poziomu jonów sodu – gdy ich stężenie się zmniejsza, spada też stężenie jonów chlorkowych. Z kolei jony fosforanowe odpowiedzialne są za budowę kości, a także gospodarkę wapniową organizmu.

Zaburzenia równowagi elektrolitycznej – objawy i skutki

O zachwianie poziomu elektrolitów najłatwiej przy upałach, podczas wymagającej pracy fizycznej czy w trakcie intensywnego treningu, ponieważ wraz z potem są one wydalane na zewnątrz organizmu. Inna przyczyna utraty elektrolitów to infekcje wirusowe z gorączką, wymioty i biegunka. Poziom elektrolitów ulega zaburzeniu także przez picie zbyt małej ilości płynów, zażywanie preparatów przeczyszczających lub moczopędnych, picie alkoholu albo na skutek rygorystycznej, ubogiej w składniki odżywcze diety.

Po czym poznać, że równowaga elektrolitowa została zachwiana? Pierwszymi objawami są silne pragnienie i suchość ust. Towarzyszą im drżenie i skurcze mięśni, zatrzymanie wody w organizmie skutkujące obrzękami, biegunki lub zaparcia. Możemy też cierpieć na nudności i bóle głowy. Charakterystyczne są również skoki ciśnienia oraz rozregulowanie pracy układu nerwowego, które objawia się pogorszeniem samopoczucia, zdenerwowaniem, ale także ogólnym osłabieniem i zmęczeniem.

Jeśli dysproporcje między ilością elektrolitów a zapotrzebowaniem organizmu są zbyt duże, mogą wystąpić objawy podobne do udaru – omdlenia, konwulsje, nieprawidłowa praca serca czy nawet przejściowy paraliż. Bardzo niebezpieczną dla zdrowia konsekwencją niedoboru elektrolitów jest też odwodnienie.

Uzupełnianie elektrolitów

Pierwszym krokiem powinno być regularne picie wody, w tym wody wysokozmineralizowanej. Sportowcy lub osoby pracujące fizycznie mogą sięgać po wzbogacone o elektrolity napoje izotoniczne. Dobrym pomysłem jest też wprowadzenie do diety produktów zasobnych w sód, wapń, magnez i potas (bananów, pomidorów, migdałów, pestek dyń).

Jeśli potrzebujemy szybko wyrównać poziom elektrolitów, rozwiązaniem są gotowe preparaty elektrolityczne w postaci proszku lub tabletek do rozpuszczania w wodzie. Na rynku są dostępne preparaty o zróżnicowanych smakach, dzięki czemu możemy uatrakcyjnić przyjmowanie elektrolitów np. dzieciom. Roztwór najlepiej przygotowywać w oparciu o przegotowaną i przestudzoną wodę i pić małymi łykami.

Agnieszka Szmuc