Objawy, diagnostyka i leczenie zakrzepicy żył

Kto jest szczególnie narażony na zachorowanie na zakrzepicę żył głębokich?

Zakrzepica żył głębokich to powstawanie zakrzepu w układzie żył głębokich, głównie kończyn dolnych. Do powstania zakrzepów doprowadza zwolnienie przepływu krwi (np. wskutek unieruchomienia kończyny lub ucisku żyły), przewaga czynników krzepnięcia krwi nad tymi, które hamują jej krzepnięcie (zaburzenia krzepnięcia – trombofilie) i uszkodzenie ściany naczyniowej (np. wskutek urazu lub zabiegu operacyjnego).

Do wystąpienia zakrzepicy predysponują:

• cechy osobnicze i stany kliniczne – wiek powyżej 40. roku życia, otyłość, przebyty już epizod choroby zakrzepowo-zatorowej lub jego wystąpienie u członka najbliższej rodziny, urazy, zwłaszcza prowadzące do długotrwałego unieruchomienia, nowotwory złośliwe (szczególnie rak trzustki), ciąża i połóg, palenie papierosów, długotrwałe loty samolotem lub podróże samochodem, autobusem,
• interwencje diagnostyczne, lecznicze i profilaktyczne – duże zabiegi operacyjne, szczególnie w obrębie kończyn dolnych i miednicy, obecność cewnika w obrębie dużych naczyń, leczenie przeciwnowotworowe, stosowanie doustnej antykoncepcji.

Objawy zakrzepicy żył głębokich

Najczęściej zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych dotyka naczyń dystalnych, czyli żył piszczelowych i strzałkowych. Zwykle przebiega bezobjawowo i ustępuje samoistnie. Niewielki ból może pojawiać się wyłącznie podczas chodzenia i można stwierdzić obrzęk (obwód łydek obu nóg różni się o powyżej 2 cm).

Dużo groźniejsza jest zakrzepica proksymalna, zlokalizowana w żyłach podkolanowych, udowych czy biodrowych. Stwarza bardzo duże ryzyko oderwania się fragmentu zakrzepu, jego powędrowania do naczyń płucnych i wystąpienia zatorowości płucnej. Noga staje się bardzo obrzęknięta, bolesna i blada.

Powikłania zakrzepicy żył głębokich

Bardzo rzadko zdarza się, żeby zakrzep był aż tak duży, że całkowicie zamknie światło naczynia. Jednak, jak już wspomniano, zakrzepy są bardzo kruche i łatwo może oderwać się ich fragment. Jeśli powędruje do naczyń płucnych, może dojść do nagłego zamknięcia ich światła i zatrzymania krążenia. Co trzeci pacjent z ciężką zatorowością płuc umiera! Oderwany fragment zakrzepu może powędrować także do naczyń mózgowych i doprowadzić do udaru niedokrwiennego mózgu.

Wykrywanie zakrzepicy żył głębokich

Najczęściej zakrzepicę żył głębokich rozpoznaje się na podstawie objawów klinicznych i dokładnie zebranego wywiadu dotyczącego czynników ryzyka jej wystąpienia. Wśród badań pomocniczych można wymienić oznaczenie stężenia D-dimeru we krwi (wynik prawidłowy wyklucza zakrzepicę, a powyżej normy może na nią wskazywać, jednak nie potwierdza, ponieważ wskaźnik ten rośnie także w innych stanach klinicznych).

Jak leczyć zakrzepicę żył głębokich?

Podstawową formą leczenia epizodów zakrzepicy żył głębokich jest podawanie leków przeciwzakrzepowych, takich jak heparyna czy fondaparynuks. Po rozpoczęciu leczenia chory przez dobę powinien odpoczywać z uniesioną kończyną, a już następnego dnia należy założyć na kończynę opatrunek uciskowy i intensywnie chodzić. Można zastosować leczenie stopniowanym uciskiem za pomocą bandaża elastycznego lub specjalnych pończoch uciskowych.

U chorych, u których rozpoczyna się leczenie przeciwkrzepliwe, jednocześnie należy wdrożyć leczenie antagonistami witaminy K (acenokumarol lub warfaryna). Leczenie przeciwkrzepliwe kończy się po kilku dniach, natomiast antagoniści zapobiegają nawrotowi zakrzepicy. Te leki stosuje się najczęściej przez okres 3 miesięcy, ale jeśli u chorego wystąpił już drugi epizod zakrzepicy lub jest wciąż leczony z powodu nowotworu, przyjmuje się je przewlekle.

Przy przeciwwskazaniu do stosowania leczenia przeciwkrzepliwego istnieje możliwość założenia do żyły głównej dolnej specjalnych filtrów, które będą zapobiegać przedostawaniu się ewentualnych oderwanych fragmentów zakrzepów do naczyń płucnych.

Jak zapobiec zakrzepicy żył głębokich?

Aby zapobiec wystąpieniu epizodu, niezwykle ważne jest włączenie odpowiedniej profilaktyki. Po pierwsze, po wszelkich zabiegach wskazane jest możliwie jak najwcześniejsze uruchamianie pacjenta. Można także zastosować pończochy elastyczne – czy to podczas zabiegu, czy dalszej podróży, które będą zapobiegać zastojom krwi w żyłach. Przed poważnymi zabiegami operacyjnymi lekarz może także zdecydować o profilaktycznym włączeniu leczenia przeciwkrzepliwego. Podczas podróży pamiętajmy o systematycznych przerwach na „rozchodzenie”, a w pozycji siedzącej wykonujmy ruchy stóp – zgięcia i prostowania, które uruchamiają pompę mięśniową w łydkach, „przepychając” krew dalej w kierunku serca i zapobiegając w ten sposób zastojom.

Katarzyna Wiak