Co może oznaczać niski lub wysoki poziom hematokrytu?

Czym jest hematokryt?

Hematokryt to parametr, który ocenia, jaki procent objętości całej krwi stanowią krwinki czerwone (erytrocyty). W tym celu przyrządy analityczne analizują ilość i objętość erytrocytów – i na tej podstawie wyliczają ich stosunek do całkowitej objętości krwi. Właściwy poziom hematokrytu we krwi zależy od wieku i płci badanego. Przykładowo:

• dorosły mężczyzna: 40-54%;
• dorosła kobieta: 37-47%;
• noworodek: 44-60%;
• dziecko do 10. roku życia: 30-45%;
• dziecko powyżej 10. roku życia: 35-48%.

Co oznacza niski poziom hematokrytu?

Wskaźnik hematokrytu krwi obwodowej nigdy nie powinien być oceniany samodzielnie. W trakcie interpretacji wyników zawsze bierze się pod uwagę wartość hematokrytu, ilość krwinek czerwonych (RBC) oraz poziom hemoglobiny (Hb). Wskaźniki te zwykle ulegają obniżeniu jednocześnie i mogą świadczyć o bardzo wielu chorobach. Najczęściej niski poziom hematokrytu świadczy o anemii z niedoboru żelaza. Dodatkowo jego poziom koreluje z ciężkością tego schorzenia. W przypadku ciężkich niedokrwistości wartość ta spada nawet poniżej 30% u osób dorosłych! Inne schorzenia, którym towarzyszy spadek hematokrytu, to:

• anemie pokrwotoczne – w sytuacjach nagłej lub długotrwającej utraty krwi, np. podczas krwawienia w przypadku uszkodzenia dużych naczyń (wypadki samochodowe) albo z powodu krwawień z układu pokarmowego, oddechowego czy moczowego,
• anemie w przebiegu chorób przewlekłych – w przypadku ciężkich chorób ogólnoustrojowych wartość hematokrytu może być jednym z pierwszych wskaźników laboratoryjnych, które ulegają obniżeniu. Dzieje się tak najczęściej w przypadku chorób nowotworowych, ale również innych chorób przewlekłych, przebiegających ze stanem zapalnym, np. chorób stawów (reumatoidalne zapalenie stawów). Anemia taka może też świadczyć o niewydolnościach narządowych (niewydolność nerek czy wątroby).

Co oznacza wysoki poziom hematokrytu?

Najczęstszą przyczyną podwyższonej wartości hematokrytu jest odwodnienie. W jego przebiegu dochodzi do zmniejszenia ilości osocza i zagęszczenia krwi obwodowej – warto to zaznaczyć, bowiem w takich przypadkach nie świadczy to o zwiększonej ilości krwinek czerwonych. Drugą najczęstszą przyczyną podwyższenia hematokrytu są stany niedotlenienia (np. z powodu wieloletniego palenia papierosów albo chorób układu oddechowego, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc). Jako że erytrocyty są nośnikiem tlenu, by zrekompensować jego niedobory, dochodzi do zwiększenia produkcji krwinek czerwonych. 

Krzysztof Pawlak