Czy kapsaicyna jest trucizną?

Skala ostrości

Ilość kapsaicyny w roślinie wpływa na poziom jej ostrości. W różnorodnych gatunkach papryk odnotowuje się zróżnicowane właściwości drażniące, dlatego aby je porównać utworzono tzw. Skalę Scoville’a (SHU – Scovielle Heat Unit). To dzięki niej jesteśmy w stanie wyznaczyć stopień ostrości. Aktualnie za najostrzejszą papryczkę na świecie uważa się gatunek Naga chili, której stopień ostrości wynosi ok. 1 mln SHU, a zawartość kapsaicyny sięga 2-4 %. Dla porównania, obecność tego związku w innych rodzajach papryk chili mieści się w granicach od 0,1 do 1%.  Warto również wiedzieć, że pikantność czystej kapsaicyny według tej skali oszacowano na ok. 16 mln SHU.

Właściwości kapsaicyny

Działanie kapsaicyny na organizm ludzki jest głęboko zróżnicowane. Do najważniejszych cech, na które ma wpływ należą właściwości przeciwbólowe, drażniące, a także wykazywanie oddziaływania w zakresie termoregulacji i metabolizmu tkanki tłuszczowej. Z kolei za nieco mniej istotne określa się czynność hipotensyjną, antyoksydacyjną oraz przeciwdrobnoustrojową. Ponadto istnieją właściwości kapsaicyny, które aktualnie stanowią kwestię sporną, a dotyczą jej wpływu na funkcjonowanie przewodu pokarmowego i rozwoju nowotworów, przez co wymagają prowadzenia dalszych badań.

Wpływ kapsaicyny na odchudzanie

W toku badań stwierdzono jej duży wpływ na metabolizm tłuszczów, gdyż powoduje ich wewnątrzkomórkowy rozkład. W trakcie eksperymentu z jej użyciem wykazano wzrost utleniania tłuszczów, zwiększenie zużycia energii powiązanej z aktywacją współczulnego układu nerwowego, a także spadek apetytu. Wszystkie kierunki działania kapsaicyny wśród osób badanych, doprowadziły do zmniejszenia masy ciała.

Zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym i spożywczym

Efektywność działania kapsaicyny w praktyce wykorzystuje głównie przemysł farmaceutyczny, podczas produkcji tabletek przeciwbólowych. W trakcie leczenia kapsaicyna podawana jest zewnętrznie w postaci płynów o stężeniu wagowym  od 0,025 do nawet 10%. Ponadto stanowi składnik aktywny kremów, maści, a także plastrów rozgrzewających, stosowanych alternatywnie do innych leków przeciwbólowych. Natomiast tylko w małym stopniu używa się jej do zmniejszania masy ciała. Z punktu widzenia przemysłu spożywczego nie ma możliwości zakupu jej jako przyprawy ze względu na dużą toksyczność w większych stężeniach i możliwość przedawkowania. Produkcja żywności z użyciem kapsaicyny wymagałaby ogromnej kontroli podczas dozowania, dlatego w 2008 roku Unia Europejska zakazała jej dodawania do pożywienia. Jednakże warto wiedzieć, że może być zawarta w naturalnym barwniku, jakim jest ekstrakt z papryki – E160c.

Dawka toksyczna

Śmiertelna dawka kapsaicyny została oszacowana na ok. 56-512 mg/kg m.c., dzięki czemu zakwalifikowano ją do substancji średnio toksycznych. W przypadku osiągnięcia za dużego stężenia w organizmie powoduje paraliż oddechowy. Jednak taka sytuacja jest mało prawdopodobna, gdyż kapsaicyny podawana w kontrolowanych stężeniach doustnie podlega aktywności enzymów przewodu pokarmowego, które automatycznie prowadzą do jej rozkładu.

Działanie kapsaicyny na organizm ludzki doskonale opisują słowa Paracelusa z XVI wieku: Cóż jest trucizną? Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że dana substancja nie jest trucizną. Wiele badań nad tym alkaloidem potwierdziło, iż to dawka jest decydującym czynnikiem biorącym udział w wykazaniu przez niego efektu korzystnego, bądź negatywnego. Jednak współczesny stan wiedzy na ten temat nie jest na tyle wystarczający, aby stosować ją bez obaw w leczeniu poważnych chorób takich jak nowotwory.

Małgorzata Cyran