Jak pomaga logopeda?

Rozwój mowy dziecka

Choć rozwój mowy dziecka to sprawa bardzo indywidualna, to specjaliści wyróżniają jego poszczególne etapy – ich znajomość może być pomocna w zauważeniu nieprawidłowości. W pierwszym roku dzieci przechodzą przez etap komunikacji płaczem, głużenie, melodyjne wokalizacje, gaworzenie, powtarzanie sylab i budowanie z nich pierwszych słów. Roczne dzieci są zazwyczaj zdolne do powiedzenia prostych wyrazów, np. mama, tata, baba, rozumieją od kilku do kilkunastu słów i reagują na nazwy osób oraz przedmiotów znajdujących się w ich najbliższym otoczeniu. Kolejny etap, trwający do okolic drugich urodzin dziecka, nazywany jest okresem wyrazu. W tym czasie pojawiają się bardziej świadome wypowiedzi (jednowyrazowe), a dziecko rozumie już dużo więcej, niż jest w stanie powtórzyć. Pod koniec etapu maluch buduje wypowiedzi dwuwyrazowe, np. mama daj, piłka bam.

Czytaj więcej w temacie: Wyzwania stojące przed rodzinami dwujęzycznymi. Jak pomóc dziecku opanować dwa języki?

Około drugich urodzin maluszka rozpoczyna się kolejny etap rozwoju mowy – okres zdania. U dziecka pojawiają się coraz bardziej złożone wypowiedzi, zdania liczące trzy wyrazy lub więcej. Z dnia na dzień widzimy też, że maluch zna coraz więcej słów, jest wszystkiego niezwykle ciekawy i zadaje mnóstwo pytań dotyczących otaczającego go świata. Okres zdania to czas, w którym dziecko przyswaja podstawy ojczystego języka, a jego wymowa zbliża się do tzw. wzorca fonetycznego. U trzylatków rozpoczyna się etap swoistej mowy dziecięcej, trwający do siódmego roku życia. Wymowa będzie się doskonalić, zasób słów nieustannie powiększać, a dziecko zacznie bardziej świadomie i swobodnie posługiwać się mową.

Czytaj więcej w temacie: Jak zainteresować dziecko nauką?

Wady wymowy u dzieci

Obecnie coraz więcej dzieci wykazuje nieprawidłowości w wymowie poszczególnych głosek lub rozwój ich mowy jest nieco opóźniony. Najczęściej występującymi wadami wymowy u dzieci są:

• seplenienie – sygmatyzm; nieprawidłowe wymawianie głosek szumiących (sz, cz, ż, dż) i syczących (s, z, c, dz),
• mowa bezdźwięczna – zamiana głosek dźwięcznych na ich bezdźwięczne odpowiedniki, np. woda – foda, dobra – tobra,
• rotacyzm – nieprawidłowa wymowa głoski r,
• kappacyzm i gammacyzm – k zastępowane jest przez dziecko t, a zamiast g wymawiane jest d,
• jąkanie.

Należy jednak wziąć pod uwagę etapy rozwoju mowy dzieci. Naturalnym jest to, że trzylatek ma jeszcze problemy z głoskami sz, cz, dż, ż, a głoskę r zastępuje l lub całkowicie pomija ją w wyrazach. Czasami też maluch zapomina o pierwszych lub ostatnich sylabach (np. mówi szulka zamiast koszulka). Czterolatki bardzo często jeszcze seplenią, nie zawsze też prawidłowo wymawiają głoskę r lub wręcz przeciwnie – są nią tak zafascynowane, że przejawiają hiperpoprawność i wstawiają ją nawet w słowa, w których nie występuje (mówią np. maruch zamiast maluch).

Czytaj więcej w temacie: Zdolne dziecko - powód do dumy i wyzwanie dla rodziców.

Jeśli jednak coś nas niepokoi, zauważamy, że nasze dziecko wymawia głoski nieprawidłowo, znacznie wyróżniając się tym spośród swoich rówieśników, lub intuicyjnie czujemy, że powinno być zupełnie inaczej, warto zwrócić się do logopedy, który rozwieje nasze wątpliwości lub wskaże odpowiedni kierunek działania.

Czytaj więcej w temacie: Wspomaganie mocnych stron dziecka

Czym zajmuje się logopeda?

Logopeda jest osobą, która diagnozuje, stymuluje i rozwija mowę dziecka. To wykwalifikowany specjalista, który potrafi rozpoznać nieprawidłowości i zdiagnozować ich przyczyny. Podczas wizyty sprawdza, czy narządy mowy i słuchu są zbudowane prawidłowo, ocenia słyszalność dziecka, napięcie mięśniowe, jego sposób oddychania, wadę zgryzu, sposób przełykania, artykulację głosek oraz zasób słownictwa.

Czytaj więcej w temacie: Jak zaszczepić w dziecku miłość do czytania?

Jak pomaga logopeda?

Logopeda na podstawie przeprowadzonych badań może skierować do specjalisty (np. foniatry, ortodonty, laryngologa), a także ustalić i poprowadzić odpowiednią terapią dzieci, młodzież, a nawet osoby dorosłe. Logopeda pomoże też tym, którzy chcą po prostu mówić ładniej i wyraźniej, którzy utracili zdolność mówienia i rozumienia mowy w wyniku choroby lub wypadku, a także dzieciom ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu.

Czytaj więcej w temacie: Jakie korzyści płyną z codziennego czytania dzieciom?

Wizyta z dzieckiem u logopedy – czy to już czas?

Kiedy jest najlepszy czas na wizytę z dzieckiem u logopedy? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Na pewno warto skonsultować się ze specjalistą, jeśli zauważmy wady wymowy, kiedy rozwój mowy naszego dziecka odbiega od standardowego, czy w przedszkolu lub w szkole nauczyciel zasugeruje nam taką konieczność. Nie warto czekać, aż problem sam minie, dziecko z niego wyrośnie lub nauczy się, jak mówić – zwlekanie może doprowadzić bowiem do głębszego utrwalenia się wady wymowy. Z pewnością należy udać się na konsultację do logopedy, jeżeli:

• roczne dziecko nie wypowiada żadnych słów, nawet tych najprostszych, jak baba, bobo, papa,
• mowy trzylatka nie rozumie nikt z jego otoczenia,
• dziecko, podczas mówienia, wsuwa język między zęby,
• mamy wrażenie, że maluch mówi przez nos lub słyszy nieprawidłowo,
• dziecko zamienia głoski, mówi np. palon zamiast balon czy tanapta zamiast kanapka,
• starszak nie wymawia jeszcze prawidłowo głosek sz, cz, dż, nie próbuje tez wymawiać głoski r,
• uczeń pierwszej klasy ma ogromne problemy z nauką czytania i pisania.

Czytaj więcej w temacie: Jak mądrze wybrać zajęcia pozaszkolne dla dziecka?

Ćwiczenia logopedyczne – to proste!

Choć ćwiczenia logopedyczne i terapia logopedyczna brzmią skomplikowanie, to w rzeczywistości są bardzo proste i przyjmują formę zabawy. Wszelkie dmuchanie, cmokanie, strojenie min, udawanie odgłosów zwierząt to aktywności, które stymulują rozwój mowy dziecka i artykulację głosek. Logopeda pomoże nam w dobraniu odpowiednich ćwiczeń do zauważonych problemów dziecka i rozpisze zasadne ćwiczenia logopedyczne. Najczęściej wystarczy 10-15 minut dziennie, by już zauważyć różnicę – to tyle, ile trwa wieczorna kąpiel lub podróż samochodem. Najważniejsze, by nie lekceważyć trudności – lepiej iść do specjalisty i usłyszeć, że wszystko jest w porządku, niż zwlekać z konsultacją i nieświadomie działać na szkodę dziecka.

Agnieszka Dyniakowska