Depresja wieku podeszłego: przyczyny, objawy, leczenie

U osób starszych choroby psychiczne też występują...

W polskim świecie medycznym wyróżnia się dwie specjalizacje lekarskie zajmujące się ochroną zdrowia psychicznego: psychiatrię dziecięcą oraz psychiatrię dorosłych. Psychiatria wieku podeszłego do tej pory nie została wyodrębniona jako osobna specjalność – czy istnieją jakiekolwiek przesłanki do zastanowienia się nad wydzieleniem takowej?

Teoretycznie, owszem – rozpowszechnienie chorób psychicznych u osób starszych jest zdecydowanie większe niż moglibyśmy się spodziewać. Statystycznie cierpi na nie 25% pacjentów po 65. roku życia, wśród nich najczęściej spotykane są zaburzenia otępienne oraz depresja wieku podeszłego.

Depresja u osób w wieku podeszłym: czynniki ryzyka

Przodowanie depresji wśród chorób psychicznych u osób starszych wynikać może chociażby z ilości czynników, które to predysponują do rozwoju schorzenia w tej grupie pacjentów. Jako pierwsze wymienić można schorzenia przewlekłe, np. choroby serca (niewydolność tego narządu), schorzenia układu oddechowego (jak przewlekła obturacyjna choroba płuc), cukrzycę i schorzenia nowotworowe.

Wśród innych sytuacji, które predysponują do depresji wieku podeszłego, wymienia się:

• samotność,
• brak wsparcia ze strony bliskich,
• stresujące zdarzenia życiowe (np. nagła zmiana miejsca zamieszkania, śmierć bliskiej osoby, utrata środków do życia).

Ryzyko depresji u osób starszych jest zwiększone również wtedy, gdy pacjent w przeszłości cierpiał już na zaburzenia depresyjne, podobnie jest u tych osób, które przebyły kiedykolwiek próbę samobójczą. Czynnikiem nasilającym ryzyko są także uzależnienia, np. od alkoholu czy leków.

Objawy depresji u osoby starszej – co powinno wzbudzić niepokój rodziny?

Rozpoznawanie depresji wieku podeszłego może nastręczyć trudności nawet doświadczonemu specjaliście – przebieg schorzenia w tej grupie chorych jest bowiem nierzadko odmienny niż w przypadku zaburzeń nastroju u młodszych pacjentów. Obok typowych dla depresji objawów, takich jak obniżenie nastroju, zaburzenia snu czy zmniejszenie apetytu, u seniorów pojawiać się mogą:

• nadmierne rozdrażnienie,
• objawy somatyczne o natężeniu niedostosowanym do rzeczywistego stanu zdrowia pacjentów,
• drastyczne zmiany zachowania (np. kradzieże, rozwój uzależnienia od jakiejś substancji).

Zdarza się również, że pierwszą manifestacją depresji są objawy nerwicowe, dlatego też powinnyśmy zwracać szczególną uwagę na zaburzenia lękowe u osób starszych.

Zachowajmy ostrożność – stosowanie leków przeciwdepresyjnych u osób starszych

Depresję u osób starszych trzeba leczyć. Argumentów potwierdzających to stwierdzenie jest niezwykle wiele – jako przykład można podać to, że zaburzenia nastroju mogą zwiększać ryzyko wystąpienia chorób serca, ale też stanowią czynnik zwiększający prawdopodobieństwo przedwczesnej śmierci – pacjenci z depresją częściej popełniają samobójstwo.

Leki antydepresyjne dla osób starszych należy dobierać szczególnie uważnie. Pacjenci w wieku podeszłym nierzadko stosują wiele różnych leków – przy wdrażaniu u nich leczenia nowym preparatem, istnieje konieczność rozpatrzenia ewentualnych interakcji pomiędzy wszystkimi przyjmowanymi środkami. Innym problemem są, związane z procesami starzenia, zmiany dotyczące metabolizmu leków – może się okazać, że ze względu na nie u seniora będzie konieczne stosowanie mniejszych niż typowo dawek leków.

Przy leczeniu depresji wieku podeszłego znaczną uwagę należy też skierować ku ewentualnym działaniom niepożądanym leków. Tak, jak w przypadku osoby młodej hipotonia ortostatyczna (spadek ciśnienia krwi po przyjęciu pozycji stojącej) nie musi być groźna, tak seniorowi grozić może nagłymi upadkami, których konsekwencją mogą być groźne dla życia złamania. Właśnie z tego względu u osób starszych raczej unika się trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, zastępując je np. inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (tzw. SSRI).

Depresja nie jest mrzonką, to groźna choroba. Uważnie obserwujmy swoich starszych bliskich i jeśli mamy jakieś wątpliwości, co do stanu ich zdrowia psychicznego, nie wahajmy się poszukiwać pomocy. Oczywiście uzyskać ją można u psychiatry, aczkolwiek na początku możemy po prostu poradzić się lekarza rodzinnego.

Samo wsparcie i otoczenie przez nas opieką mogą poprawić stan seniora, jednakże w przypadku wystąpienia depresji wieku podeszłego może nie być to wystarczające – najkorzystniejsze byłoby odwiedzenie z bliskim specjalisty. Po dokonaniu przez niego oceny możliwe będzie wdrożenie potrzebnej danemu choremu pomocy – zastosowanie znajduje farmakoterapia, innym pacjentom zostanie zaproponowana psychoterapia, możliwe jest również połączenie obu metod w leczeniu depresji u osób w wieku podeszłym.

Tomasz Nęcki