„Kołatanie serca”– skąd się bierze i kiedy jest groźne?

Kołatanie serca – czym jest?

Kołatanie serca jest jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się pacjentów do kardiologa. W większości przypadków osoby doświadczające palpitacji określają je jako wyjątkowo nieprzyjemną dolegliwość, której często towarzyszy niepokój. Co symptomatyczne, kołatania występują zwykle w sytuacjach stresowych. Wiąże się to z przyspieszeniem akcji serca w reakcji na pobudzenie współczulnego układu nerwowego. Niekiedy jednak palpitacje występują niezależnie od sytuacji czy pory dnia. W takich przypadkach znacząco rośnie ryzyko, że są one spowodowane organicznymi zmianami, niekiedy niebezpiecznymi.

Przyczyny palpitacji serca

Największą grupę przyczyn uczucia kołatania serca stanowią przyczyny kardiologiczne. Wynikają one ze zmiany częstości pracy serca albo zaburzeń przewodzenia w obrębie układu bodźcotwórczo-przewodzącego serca. Warto dokładniej omówić dwie najczęstsze arytmie.

• Tachykardia – jest to przyspieszenie akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę. W praktyce lekarskiej to jedna z najczęstszych nieprawidłowości rejestrowanych w trakcie zgłaszanych przez pacjentów palpitacji serca. Zwykle wynika ona z nadmiernego pobudzenia układu współczulnego, za co odpowiada np. występowanie przewlekłego stresu, gorączki, nadmiernej utraty krwi itd. Zwykle nie wymaga ona interwencji medycznej pod warunkiem, że jest krótkotrwała i nie nawraca. W innych przypadkach tachykardia wymaga szerokiej diagnostyki, która ma za zadanie zidentyfikować przyczynę nadmiernie wysokiej akcji serca.
• Dodatkowe pobudzenia nadkomorowe – arytmie serca są niezwykle szeroką grupą zaburzeń pracy serca. Jednak jedną z najczęstszych arytmii (poza tachykardią i bradykardią) są dodatkowe pobudzenia nadkomorowe. Arytmia ta jest bardzo powszechna wśród zdrowych osób, ale może oznaczać również groźne choroby serca. W celu określenia „złośliwości” tego schorzenia wykonuje się 24-godzinne monitorowanie pracy serca (holter EKG). Zwykle uznaje się, że u osób zdrowych występuje nie więcej niż 200-300 pobudzeń nadkomorowych w ciągu doby. Warto również wiedzieć, że ich częstość wzrasta wraz z wiekiem. Dodatkowe pobudzenia nadkomorowe w większości przypadków nie wywołują objawów, ale część chorych odczuwa nierówne bicie serca, kołatanie lub przerwy w jego pracy.

Palpitacje nie zawsze wynikają z pierwotnych zaburzeń pracy serca. Niezwykle często do rozwoju tachykardii lub innych arytmii, które objawiają się pod postacią kołatania serca, doprowadzają zaburzenia endokrynologiczne. Dotyczy to przede wszystkim:

• zaburzeń pracy tarczycy, np. nadczynności tarczycy – nadmiar hormonów tarczycy bardzo często doprowadza do rozwoju tachykardii,
• guzów chromochłonnych – ten (zwykle łagodny) nowotwór produkuje katecholaminy: adrenalinę i noradrenalinę. Te bardzo ważne hormony są zwykle „wyrzucane” z guza napadowo, co objawia się nagłymi zwyżkami ciśnienia tętniczego, nagłym zblednięciem, osłabieniem i silnym kołataniem w klatce piersiowej.

Poza przyczynami kardiologicznymi i endokrynologicznymi nie należy zapominać o:

• przyczynach psychicznych, w szczególności zaburzeniach lękowych czy silnym stresie,
• przyczynach elektrolitowych – spowodowanych utratą ważnych elektrolitów (potas, sód) w szczególności w trakcie infekcji, którym towarzyszą wymioty i biegunka,
• gorączce, której bardzo często towarzyszy tachykardia,
• niektórych lekach, do których zaliczyć możemy np. leki przeciwastmatyczne, substytuty hormonów tarczycy czy leki przeciwbólowe (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne).

Diagnostyka i leczenie palpitacji serca

Rozpoznanie przyczyn palpitacji serca stwarza niekiedy znaczne problemy. W pierwszej kolejności lekarz powinien zbadać pacjenta, ze szczególnym uwzględnieniem dokładnej oceny pracy serca za pomocą słuchawek lekarskich. Zawsze warto zmierzyć w takich momentach ciśnienie tętnicze krwi i wykonać EKG serca. Elektrokardiografia jest w zasadzie najważniejszym badaniem w diagnostyce przyczyn kołatania serca. Jeżeli w trakcie dolegliwości rytm jest zatokowy (czyli bodźce pobudzające serce do pracy powstają we właściwym miejscu – węźle zatokowym), miarowy (czyli serce bije równo), nie występuje tachykardia i brak jest dodatkowych pobudzeń, w praktyce nie jest wymagana dalsza diagnostyka. Jeżeli w trakcie EKG nie występowały palpitacje, lekarz może zdecydować o konieczności 24-godzinnego monitorowania pracy serca.

Leczenie palpitacji serca uzależnione jest od ich przyczyny. Utrzymująca się tachykardia (gdy wykluczono poważne zaburzenia pracy serca) lub dodatkowe pobudzania nadkomorowe zwykle leczy się z wykorzystaniem leków z grupy brokerów receptorów beta, takich jak bisoprolol. Jeżeli przyczyną palpitacji są zaburzenia lękowe, konieczne może okazać się stosowanie leków przeciwlękowych/przeciwdepresyjnych.

Lek. Krzysztof Pawlak