Jak radzić sobie z uporczywymi zgagami?

Kto jest narażony na wystąpienie refluksu?

Istotą choroby refluksowej przełyku jest zarzucanie, czyli cofanie się kwaśnej treści z żołądka do przełyku na skutek zaburzenia funkcjonowania dolnego zwieracza przełyku, który fizjologicznie powinien blokować powrotny odpływ zawartości żołądka.

U większości pacjentów nie udaje się jednoznacznie określić dlaczego doszło u nich do zaburzeń funkcjonowania zwieracza. Wiadomo jednak, że niektóre choroby mogą przyczyniać się do występowania refluksu. Są to np. cukrzyca, niektóre choroby reumatologiczne np. twardzina układowa czy zaburzenia hormonalne. Dodatkowo refluks częściej obserwuje się u pacjentów zażywających leki kardiologiczne z grupy azotanów stosowanych np. w chorobie niedokrwiennej serca, czyli potocznie dusznicy bolesnej, blokerów kanału wapniowego, stosowanych w leczeniu nadciśnienia, a także np. doustne środki antykoncepcyjne. Zarzucaniu treści sprzyja również wzrost ciśnienia wewnątrzbrzusznego, np. u ciężarnych czy pacjentów otyłych.

Objawy choroby refluksowej przełyku

Podstawowym objawem choroby refluksowej jest uporczywa zgaga, opisywana przez pacjentów jako pieczenie za mostkiem. Nasila się ono po zjedzeniu posiłku, zwłaszcza obfitego, kiedy zwiększa się ilość kwasu wydzielanego w żołądku. Cofanie się treści nasila się po przyjęciu pozycji leżącej – wówczas zmniejsza się udział grawitacji w utrzymaniu treści w obrębie żołądka. Dodatkowo kolejne wyrzuty treści mogą występować w momencie epizodów wzrostu ciśnienia wewnątrzbrzusznego, np. podczas parcia na stolec czy intensywnego kaszlu.

Refluks to jednak nie tylko objawy ze strony układu pokarmowego. Częste drażnienie śluzówki krtani i gardła kwaśną treścią, może skutkować jej przewlekłym obrzękiem, a co za tym idzie chrypką. Najczęściej pacjenci obserwują nasilenie objawu po przebudzeniu, kiedy refluks utrzymywał się w pozycji leżącej podczas snu. Innym objawem ze strony układu oddechowego może być przewlekły suchy kaszel. 

Diagnostyka refluksu żołądkowo-przełykowego

Rozpoznanie choroby refluksowej przełyku można wysunąć już na podstawie objawów zgłaszanych przez pacjenta i zmniejszenia dolegliwości po zastosowaniu leków zmniejszających kwasowość żołądka. Podstawowym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce refluksu jest natomiast badanie endoskopowe, czyli gastroskopia, polegająca na wprowadzeniu endoskopu przez usta lub nos, a następnie przez przełyk i żołądek aż do początkowego odcinka jelita cienkiego, czyli dwunastnicy. Badanie gastroskopowe jest wskazane zwłaszcza u pacjentów z długo utrzymującymi się czy nawracającymi dolegliwościami.

Złotym standardem diagnostycznym choroby jest natomiast ambulatoryjne 24-godzinne monitorowanie pH w przełyku, które pozwala nie tylko na wykrycie refluksu, ale także określenie jego zasięgu. Ze względu na stosunkowo trudną dostępność, badanie to jest jednak rzadko wykonywane.

Jakie objawy powinny nas zaniepokoić?

Wielu pacjentów, np. w obawie przed badaniem gastroskopowym, tłumaczy wszelkie swoje dolegliwości właśnie chorobą refluksową przełyku. Pamiętajmy jednak, że refluks często współwystępuje np. z chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy. Z drugiej stronny objawy refluksowe mogą również maskować symptomy dużo poważniejszych chorób.

Każde krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego, zaburzenia połykania, dolegliwości bólowe podczas połykania czy nieplanowany spadek masy ciała jest objawem alarmującym i wymaga włączenia pilnej diagnostyki.

Leczenie choroby refluksowej

Podstawową metodą ograniczenia dolegliwości refluksowych jest przestrzeganie pewnych zasad stylu życia. Należy unikać kładzenia się do łóżka z przysłowiowym „pełnym żołądkiem”, bezpośrednio po posiłku. Ponadto warto zadbać o ułożenie głowy powyżej żołądka, np. na wyższej poduszce. Z diety powinny zniknąć tłuszcze nasycone, alkohol i kawa, a w miarę możliwości powinno się także zastąpić w farmakoterapii leki, nasilające objawy refluksowe, np. wspomniane leki kardiologiczne.

Podstawową grupą leków stosowaną w chorobie refluksowej przełyku są leki hamujące wydzielanie kwasu żołądkowego, z których najskuteczniejsze są inhibitory pompy protonowej, czyli popularna grupa IPP, np. omperazol czy pantoprazol. W razie potrzeby można także zastosować leki z grupy H2-blokerów, np. ranitydynę. Inną metodą leczenia jest zastosowanie leków, które osłaniają śluzówkę żołądka i przełyku, zobojętniając kwas solny, np., związki glinu i magnezu czy sukralfat.

U pacjentów niereagujących na wspomniane leki lub źle je tolerujących, można rozważyć także zabieg operacyjny.

Czym grozi brak leczenia choroby refluksowej?

Objawów choroby refluksowej nie wolno ignorować! W innym razie grożą nam poważne powikłania. Jednym z nich jest np. przełyk Barretta, czyli przemieszczenie się nabłonka fizjologicznie wyścielającego żołądka, także w obszar przełyku. Jest to stan przednowotworowy, zwiększający ryzyko nowotworu o około 0,5% w skali roku.

W zaawansowanej chorobie refluksowej przełyku istnieje także zwiększone ryzyko zwężenia przełyku z powodu bliznowacenia. Silne uszkodzenie śluzówki może także skutkować nawet intensywnym krwawieniem z przewodu pokarmowego.

Lek. Katarzyna Wiak-Pawlak