Cukrzyca typu 1 i 2 – podobieństwa i różnice

Cukrzyca – jedna z częstszych chorób metabolicznych

Cukrzyca należy do grupy chorób metabolicznych. W jej przebiegu obserwuje się podwyższone stężenia glukozy w surowicy krwi, co jest spowodowane brakiem, niedostatecznym wydzielaniem lub nieprawidłowym działaniem insuliny. Jest to hormon odpowiedzialny za transport cząsteczek glukozy do komórek naszego ciała, gdzie mogą one zostać wykorzystane jako źródło energii dla pracy naszego organizmu.

Wyróżniamy dwa podstawowe typy cukrzycy. Cukrzyca typu 1 należy do grupy chorób autoimmunologicznych. Oznacza to, że organizm, z nie do końca poznanych powodów, produkuje przeciwciała niszczące własne, prawidłowe komórki – w tym przypadku trzustki, wytwarzającej insulinę. Szacuje się, że ten typ cukrzycy stwierdza się u około 0,3% populacji i rozpoznaje się go najczęściej w wieku dziecięcym. Istotą cukrzycy typu 2 jest natomiast insulinooporność komórek naszego ciała. Oznacza to, że początkowo trzustka wydziela prawidłowe, a nawet zwiększone ilości insuliny, a mimo to hormon nie jest w stanie przetransportować glukozy do komórek. Stwierdza się ją u około 3% społeczeństwa, przede wszystkim w wieku dorosłym. Niestety, ze względu na pogorszenie metabolizmu już w wieku dziecięcym i współistnienie innych chorób metabolicznych, takich jak otyłość, rozpoznaje się ją coraz częściej także u nastolatków, a nawet młodszych dzieci.

Ponadto istnieje kilka innych typów cukrzycy, takich jak cukrzyca MODY czy LADA, ale są one dużo rzadsze. Odrębnym zagadnieniem jest cukrzyca ciążowa, o czym więcej w dalszej części opracowania.

Objawy cukrzycy typu 1 i 2 u dzieci i dorosłych

Symptomy cukrzycy typu 1 i 2 nieco się różnią. Jak już wspomniano, cukrzycę typu 1 rozpoznaje się przede wszystkim u dzieci. Pierwsze objawy mogą być dość niecharakterystyczne. Są to np. przewlekłe osłabienie, trudnością z nauką, a u małych dzieci drażliwość i płaczliwość. Towarzyszą im zwiększenie pragnienia, wielomocz i spadek masy ciała. Pierwszą manifestacją cukrzycy typu 1 może być jednak także kwasica i śpiączka ketonowa. Na skutek niemożności wykorzystania glukozy jako źródła energii, organizm korzysta w tym celu z tłuszczów, wskutek czego dochodzi do nadprodukcji ciał ketonowych. Objawami kwasicy są suchość błon śluzowych i języka z utratą napięcia skóry jako cechy odwodnienia, obecność zapachu acetonu z ust, senność i zaburzenia świadomości aż do utraty przytomności. Co ważne, jest to stan zagrożenia życia.

Cukrzyca typu 2 w wielu przypadkach przez dłuższy okres czasu może pozostawać bezobjawowa. Dlatego też każdy z nas powinien co 3 lata poddawać się badaniu stężenia glukozy w surowicy krwi. Jeśli jesteśmy w grupie ryzyka (np. cukrzyca w rodzinie, wcześniejsze stwierdzenie stanu przedcukrzycowego, otyłość), należy wykonywać to badanie co rok. Pierwszymi objawami cukrzycy typu 2 zarówno u dzieci, jak i dorosłych jest również zwiększone pragnienie i wzrost częstości oddawania moczu, czyli wielomocz. Nie obserwuje się natomiast z reguły chudnięcia, a wręcz współwystępowanie z nadwagą i otyłością.

Podobieństwa i różnice w leczeniu cukrzycy typu 1 i 2

Ze względu na to, że istotą cukrzycy typu 1 jest niewydolność wewnątrzwydzielnicza trzustki, jedynym skutecznym sposobem leczenia jest zewnętrzne uzupełnianie niedoborów insuliny. Jest kilka rodzajów insulin, a insulinoterapia jest prowadzona według różnych schematów – częstotliwość podań i dawki dobierane są indywidualnie.

W przypadku cukrzycy typu 2 pierwszym etapem leczenia jest modyfikacja stylu życia, polegająca na wprowadzeniu zdrowej diety i regularnej aktywności fizycznej, co ma na celu redukcję masy ciała i co za tym idzie zmniejszenie insulinooporności. W drugim etapie włącza się leczenie farmakologiczne. Obecnie na rynku farmaceutycznym dostępnych jest wiele doustnych grup leków o różnych mechanizmach działania. Również w tym przypadku preparaty i dawki dobierane są indywidualnie. U pacjentów z cukrzycą typu 2 włączenie insulinoterapii jest ostatecznością i stosuje się je wyłącznie w sytuacji, kiedy leczenie doustne nie zapewnia odpowiedniej kontroli wartości stężenia glukozy we krwi.

Jakie mogą być konsekwencje niewłaściwego leczenia cukrzycy typu 1 i 2?

Zarówno cukrzyca typu 1, jak i 2 są tak naprawdę nieuleczalne, a terapię należy stosować do końca życia. Utrzymujące się podwyższone stężenia glukozy we krwi skutkują licznymi powikłaniami. Niestety, występują one w młodszym wieku u pacjentów, którzy zachorowali wcześniej, czyli głównie u pacjentów z cukrzycą typu 1.

Podwyższony poziom glukozy uszkadza naczynia krwionośne, zarówno o małej, jak i dużej średnicy. W przypadku uszkodzenia drobnych naczynek mówimy o mikroangiopatii. W tym mechanizmie dochodzi do rozwoju nefropatii cukrzycowej, czyli spadku wydolności nerek, retinopatii cukrzycowej, czyli uszkodzenia naczyń siatkówki, prowadzącego nawet do ślepoty i neuropatii, czyli uszkodzenia włókien nerwowych, prowadzącego do tzw. objawów rękawiczki i skarpetki, czyli zaburzeń czucia przede wszystkim dłoni i stóp. Uszkodzenie większych naczyń, czyli tzw. makroangiopatia, prowadzi do rozwoju choroby niedokrwiennej serca i wzrostu ryzyka wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Niestety, może ona prowadzić także do rozwoju zespołu stopy cukrzycowej, polegającego na zaburzeniach ukrwienia i unerwienia stopy, co może powodować powstawanie trudno gojących się owrzodzeń, ognisk martwicy i często kończy się koniecznością amputacji.

Co to jest cukrzyca ciążowa?

Cukrzyca ciążowa to odrębny typ cukrzycy. Wówczas podwyższone stężenia glukozy obserwuje się po raz pierwszy w ciąży i najczęściej po rozwiązaniu poziom cukru wraca do normy. Rzadziej zdarza się przejście w utrwaloną postać cukrzycy. Badanie stężenia glukozy w surowicy krwi, jak i wykonanie doustnego testu obciążenia glukozą są obowiązkowe w trakcie trwania ciąży, głównie ze względu na fakt, że cukrzyca ciążowa ma najczęściej przebieg bezobjawowy. Niemniej może stać się przyczyną obumarcia wewnątrzmacicznego płodu czy porodu przedwczesnego, wiążącego się z wszelkimi konsekwencjami wcześniactwa. Dodatkowo płody z ciąż powikłanych cukrzycą osiągają większe rozmiary, co czasem skutkuje koniecznością rozwiązania drogą cesarskiego cięcia. Leczenie cukrzycy ciążowej opiera się przede wszystkim na modyfikacji diety. Jeśli ta metoda okaże się niewystarczająca, należy wdrożyć insulinoterapię.

Lek. Krzysztof Pawlak