Czynniki ryzyka, przyczyny, objawy i leczenie cukrzycy ciążowej

Ciąża a cukrzyca

Cukrzyca ciążowa to jedno z powikłań, które może wystąpić w okresie ciąży. Na wstępie warto zaznaczyć, że używane często zamiennie określenia „cukrzyca w ciąży” i „cukrzyca ciążowa” oznaczają zupełnie co innego. Pierwsze z nich odnosi się do ciąży, która wystąpiła u kobiety, chorującej już wcześniej na cukrzycę. Cukrzyca ciążowa to podwyższone stężenie glukozy w surowicy krwi, rozpoznane po raz pierwszy w okresie ciąży. Po rozwiązaniu cukrzyca ciążowa może całkowicie ustąpić lub utrzymać się w postaci cukrzycy utrwalonej.

Istotą ciąży powikłanej cukrzycą są zmiany hormonalne, występujące u kobiety spodziewającej się dziecka. Prowadzą one do narastania tzw. insulinooporności, czyli niewrażliwości komórek na działanie insuliny. Jest to hormon niezbędny do wnikania glukozy – składnika energetycznego do komórek, co skutkuje spadkiem jej wykorzystywania przez komórki i pozostawaniem większej ilości glukozy w surowicy krwi.

Istnieje grupa czynników ryzyka, które zwiększają szanse na zachorowanie na cukrzycę ciążową. Szczególnie narażone są przyszłe mamy powyżej 35. roku życia, z otyłością, u których cukrzyca ciążowa występowała w poprzednich ciążach. Czynniki ryzyka stanowią także rozpoznanie cukrzycy u najbliższych krewnych pacjentki i urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4000 g.

Diagnostyka i objawy cukrzycy ciążowej

Cukrzyca ciążowa przez dłuższy okres nie powoduje wystąpienia żadnych objawów, mimo to prowadzi do powikłań zarówno u matki, jak i u płodu. W związku z tym diagnostykę w kierunku cukrzycy ciążowej przeprowadza się u każdej ciężarnej, u której cukrzyca nie występowała przed ciążą.

Na początku ciąży rutynowo u każdej przyszłej mamy oznacza się stężenie glukozy na czczo. Jeśli stężenie jest prawidłowe i mama nie należy do grupy ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej, standardowo dopiero między 24. a 28. tygodniem ciąży przeprowadza się dokładniejsze badanie, jakim jest test doustnego obciążenia glukozą (OGTT). Polega on na oznaczeniu stężenia glukozy w surowicy krwi po dwóch godzinach od spożycia 75 g czystej glukozy rozpuszczonej w 200-300 ml wody. Jeśli natomiast stężenie glukozy jest podwyższone już na początku ciąży lub mieści się w normie, ale mama znajduje się w wspomnianej grupie ryzyka, zaleca się wykonanie tego testu od razu na początku ciąży.

Leczenie cukrzycy ciążowej

Podstawą leczenia cukrzycy ciążowej jest modyfikacja diety przyszłej mamy. Konieczne jest jednak, aby zalecenia żywieniowe dobierał specjalista – lekarz lub wykwalifikowany dietetyk. Dieta nie może być bowiem zbyt restrykcyjna, aby zapewnić płodowi odpowiednie warunki do rozwoju. Zaleca się, aby przyszła mama w ciąży powikłanej cukrzycą spożywała co najmniej 1800 kcal, a jeśli jest to ciąża mnoga to co najmniej 2000-2200 kcal. Musi być ona bogata w białko – podstawowy materiał budulcowy, a należy ograniczyć spożycie przede wszystkim cukrów prostych. Dieta w cukrzycy ciążowej nie służy odchudzaniu, dlatego nie wolno doprowadzać do sytuacji, kiedy ciężarna jest głodna.

W większości przypadków, ograniczenia dietetyczne, skutkują unormowaniem poziomów glikemii. Czasem jednak takie działania okazują się być niewystarczające i wówczas metodą leczenia jest włączenie insulinoterapii.

Powikłania matczyne i płodowe cukrzycy ciążowej

Cukrzyca ciążowa z reguły nie powoduje wystąpienia u płodu wad rozwojowych, co ma związek z jej występowaniem przede wszystkim w drugiej połowie ciąży, kiedy wszystkie organy są już rozwinięte i jedynie powiększają swoje rozmiary. Istnieje natomiast lista powikłań, które mogą wystąpić u płodu, w związku z podwyższonym stężeniem glukozy w surowicy krwi matki. Są to przede wszystkim obumarcia wewnątrzmaciczne czy powikłania w okresie noworodkowym, takie jak niedojrzałość układu oddechowego, obniżone stężenie glukozy w surowicy krwi czy podwyższony poziom bilirubiny, skutkujący czasem wystąpieniem żółtaczki. Co ważne, cukrzyca ciążowa, wpływa także na dalszy rozwój dziecka, ponieważ w odległym okresie dojrzewania występuje u nich zwiększone ryzyko rozwoju otyłości.

W ciążach powikłanych cukrzycą wzrasta ryzyko wystąpienia wielowodzia, a także nadciśnienia tętniczego i nawracających infekcji układu moczowego u przyszłej mamy.

Ciekawy jest także związek pomiędzy cukrzycą ciążową a porodem. Płody z takich ciąż mają tendencję do osiągania większych rozmiarów, często przekraczających 4000 g. Może to powodować powikłania podczas porodu, takie jak urazy okołoporodowe noworodka, a także urazy dróg rodnych matki i konieczność rozwiązania ciąży metodą operacyjną z użyciem kleszczy czy próżnociągu lub cesarskim cięciem.

Katarzyna Wiak