Wcześniactwo i hipotrofia płodu jako przyczyny niskiej masy urodzeniowej noworodka

Niska masa urodzeniowa noworodka – co to znaczy?                                        

Norma masy ciała noworodka mieści się w granicach od 2500 g do 4000 g. O niskiej masie urodzeniowej noworodka mówimy wówczas, gdy nie przekracza ona 2500 g. Ze względu na fakt, że masa ciała jest bardzo istotnym czynnikiem prognostycznym stanu i dalszego rozwoju dziecka, wyróżnia się podgrupy dzielące noworodki o niskiej masie urodzeniowej na te o:

• umiarkowanie małej masie ciała – między 1500 g a 2499 g,
• bardzo małej masie ciała – między 1000 g a 1499 g,
• skrajnie małej masie ciała – poniżej 999 g.

Dopiero po urodzeniu można dokonać w pełni dokładnego, skutecznego pomiaru masy ciała dziecka. Niezależnie od niego należy także dokonać oceny dojrzałości noworodka. Pozwala to bowiem zróżnicować, czy niska masa urodzeniowa jest efektem wcześniactwa (przedwczesne narodziny dziecka), czy może zaburzeń jego wewnątrzmacicznego wzrostu, czyli hipotrofii (także u dzieci urodzonych o czasie). Wówczas już w okresie wewnątrzmacicznym podczas badania USG płodu można podejrzewać, że osiąga on zbyt małą masę ciała względem płodów na tym samym etapie ciąży. Warto pamiętać, że również w okresie płodowym istnieją siatki centylowe, pozwalające zobrazować na podstawie pomiarów obwodu głowy, brzucha czy długości kości ramiennej lub udowej, jak wypada dziecko na tle innych w tym samym wieku ciążowym.

Czytaj więcej w temacie: Pierwsze chwile noworodka w szpitalu

Przyczyny hipotrofii płodu i porodów przedwczesnych

Wyróżniamy wiele przyczyn hipotrofii płodu i wskutek jej niskiej masy urodzeniowej. Najczęściej okazuje się, że jest ona efektem niskiego wzrostu matki lub obojga rodziców lub niskiej masy ciała kobiety w momencie zajścia w ciążę, jak i podczas jej trwania. Dlatego tak istotne jest, aby panie z niedowagą w momencie podjęcia decyzji o chęci posiadania potomstwa osiągnęły optymalną masę ciała, czyli BMI w granicach 18,5 do 24,9 kg/m². Osłabiony wzrost płodu może być również efektem nieprawidłowości genetycznych. Wśród innych przyczyn znajdują się także choroby matki, takie jak nadciśnienie tętnicze, otyłość, przewlekła choroba nerek czy choroby autoimmunologiczne. Kolejną przyczyną jest przyjmowanie przez przyszłą mamę w okresie przedciążowym i w ciąży niektórych leków przeciwpadaczkowych czy rozrzedzających krew. Nie bez znaczenia pozostają również nikotynizm i alkoholizm. Równie istotne są także infekcje, zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży. Szczególnie niebezpieczne są zakażenia z tzw. grupy TORCH, czyli między innymi toksoplazmoza, różyczka, cytomegalia i wirus opryszczki. Inną przyczyną hipotrofii są zaburzenia budowy i funkcjonowania łożyska, które odpowiada za transport tlenu, substancji odżywczych i produktów przemiany materii między płodem a matką.

Praktycznie wszystkie powyższe przyczyny mogą również prowadzić do porodu przedwczesnego. Dotyczy to także dzieci, które w poszczególnych pomiarach płodowych osiągały prawidłowe wartości, czyli nie stwierdzono u nich hipotrofii. Można do tej grupy dodać jeszcze inne czynniki, takie jak niewydolność cieśniowo-szyjkowa, infekcje wewnątrzmaciczne czy przedwczesne odpływanie płynu owodniowego.

Czytaj więcej w temacie: Cykl dobowy niemowląt - wszystko co musisz wiedzieć!

Postępowanie w przypadku hipotrofii płodu

Hipotrofię płodu stwierdzamy już na etapie jego rozwoju wewnątrzmacicznego, kiedy zauważamy odchylenia od normy wymiarów i szacowanej masy ciała w porównaniu do innych płodów. Najważniejsze jest wówczas to, aby ustalić przyczynę takiego stanu, co pozwoli wdrożyć najlepszą metodę leczenia hipotrofii. W zależności od objawów i etapu ciąży należy przeprowadzić dokładną analizę stanu zdrowia matki, badania genetyczne czy w kierunku różnych infekcji.

W przypadku, gdy przyczyną okażą się choroby matki, najlepszą metodą leczenia hipotrofii jest terapia tych schorzeń. Dużo trudniej jest, jeśli jest ona efektem np. zaburzenia budowy czy funkcjonowania łożyska, gdzie jedyną metodą leczenia jest wcześniejsze zakończenie ciąży w razie wystąpienia zagrożenia życia płodu. Takie postępowanie prowadzi niestety do wszelkich powikłań związanych z wcześniactwem.

Czytaj więcej w temacie: Pielęgnacja skóry niemowląt

Jak niska masa urodzeniowa wpływa na stan i dalszy rozwój noworodka?

Niska masa urodzeniowa noworodka najczęściej wskazuje na jego niedorozwój, niezależnie od tego, czy jest wcześniakiem, czy urodził się o czasie. Najważniejsze jest to, aby już w okresie rozwoju wewnątrzmacicznego na podstawie badań pacjentek i oceny ultrasonograficznej płodu rozpoznać zjawisko hipotrofii lub czynniki ryzyka porodu przedwczesnego. Pozwala to przekazać przyszłe mamy do specjalistycznych ośrodków wyższej referencji, gdzie po urodzeniu noworodek będzie miał dostęp do najnowocześniejszych metod leczenia, co znacząco poprawia rokowanie.

W większości przypadków odchylenia od normy w masie noworodków są na tyle małe, że rozwój dzieci będzie przebiegał zupełnie prawidłowo. W innych przypadkach, jeśli dziecko po urodzeniu wymagało intensywnej opieki lekarskiej, w przyszłości może również potrzebować kompleksowej opieki specjalistycznej.

Czytaj więcej w temacie: Kolka u niemowlaka - czy to powód do niepokoju?

Lek. Katarzyna Wiak