Jak prawidłowo przeprowadzić zabieg płukania zatok w domu?

Na czym polega zabieg płukania zatok?

Płukanie nosa i zatok przynosowych to zabieg, który może przeprowadzić praktycznie każdy z nas w swoim domowym zaciszu. W dużym skrócie polega on na podaniu donosowo roztworu chlorku sodu, który przepływa przez przewody nosowe i zatoki, rozrzedza zalegającą w nich wydzielinę, po czym samoistnie wypływa. Irygacja zatok może wiązać się z nieznacznym dyskomfortem, który jednak jest rekompensowany natychmiastową ulgą, związaną z pozbyciem się uczucia zablokowanego nosa i zatok.

Wskazania do płukania nosa

Podstawowym wskazaniem do płukania nosa i zatok przynosowych jest ich nieżyt. Jest to jedna z najczęstszych infekcji układu oddechowego, której przyczyną może okazać się zarówno zakażenie wirusowe, jak i bakteryjne. W jej przebiegu dochodzi do wystąpienia stanu zapalnego błony śluzowej wyścielającej jamę nosową i zatoki przynosowe, co skutkuje obrzękiem i obecnością wydzieliny. Część z niej swobodnie wypływa z nosa jako katar, podczas gdy pozostała zalega w obrębie zatok i powoduje dyskomfort, a także objawy bólowe. Pacjenci skarżą się wówczas również na zaburzenia snu, duszący kaszel nasilający się w godzinach nocnych, spowodowany spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła czy zaburzenia węchu i smaku. Jednym z podstawowych zabiegów, które mogą przynieść ulgę, jest irygacja zatok.

Wśród innych wskazań do samodzielnego domowego płukania zatok są stany zapalne, które rozwijają się na tle alergicznym czy stany przed i po zabiegach endoskopowych w obrębie jamy nosowej. Niektórzy pacjenci wykonują ją także po ekspozycji na silne zanieczyszczenia powietrza, np. gdy stężenie smogu w powietrzu jest bardzo wysokie, lub jako zabieg higieniczny.

Jak prawidłowo przeprowadzić zabieg płukania zatok w domu?

Najłatwiej zabieg irygacji zatok przeprowadzić w domu przy użyciu specjalnych zestawów, dostępnych w każdej aptece. Nieco tańszą alternatywą jest osobny zakup płynu do płukania zatok i gumowej gruszki. Irygację zatok przeprowadza się z użyciem 0,9%, a rzadziej 3% roztworu chlorku sodu. Do niedawna zalecano także stosowanie wody utlenionej, ale ze względu na zwiększone ryzyko uszkodzenia śluzówki obecnie jest to odradzane.

Płukanie zatok przeprowadza się nad zlewem czy miską z głową pochyloną ku przodowi (odchylenie ku tyłowi mogłoby spowodować zakrztuszenie) i ku bokowi. Końcówkę irygatora czy napełnionej gruszki wkładamy do otworu nosowego położonego w pozycji bocznej bardziej ku górze na głębokość około 1,5 cm, po czym rozpoczynamy aplikację płynu. W tym czasie zaleca się powstrzymanie oddechu lub oddychanie przez usta. Płyn po przepłynięciu przez przewód nosowy i zatoki wypływa drugą dziurką, położoną niżej. Resztki płynu wystarczy wydmuchać, a następnie przechylić głowę na bok w drugą stronę i powtórzyć ten sam zabieg na drugiej dziurce.

Wielu pacjentów zastanawia się, jak często płukać zatoki. W przypadku infekcji i zalegania gęstej wydzieliny zabieg można przeprowadzać nawet codziennie przez okres 2-3 tygodni. Jeśli natomiast jest to zabieg czysto higieniczny, wystarczy go powtarzać co tydzień.

Czytaj więcej w temacie: Inhalacja dróg oddechowych w warunkach domowych

Czy płukanie zatok w domu jest bezpieczne?

Jeśli zabieg płukania zatok jest przeprowadzany zgodnie z zaleceniami, a u pacjenta nie występują przeciwwskazania, uznaje się go za zupełnie bezpieczny. Irygacji zatok nie zaleca się u pacjentów ze zniekształceniami anatomicznymi w obrębie przewodów nosowych, np. silnym skrzywieniem przegrody, a także po niedawnych urazach twarzoczaszki. Nie należy go przeprowadzać u osób ze stwierdzonymi innymi przeszkodami mechanicznymi, np. polipami błony śluzowej nosa. Nie wolno wykonywać go również u pacjentów z aktywnym krwawieniem z nosa i przy jednoczesnej infekcji ucha środkowego.

Wśród możliwych powikłań zabiegu irygacji zatok wymienia się uczucie szczypania w nosie czy nieznaczne dolegliwości bólowe. Czasem też zdarza się słabo nasilone krwawienie związane najczęściej z mechanicznym podrażnieniem naczyń błony śluzowej. Podczas zabiegu ważne jest jednak, by nie opierać końcówki irygatora o błonę śluzową przedniej części przegrody nosowej. Znajduje się tam splot Kisselbacha, który uszkodzony może stać się przyczyną nawet intensywnego krwawienia.

Lek. Katarzyna Wiak