ABC postępowania przy użądleniu osy

Jakie insekty należą do grupy owadów błonkoskrzydłych?

W trakcie sezonu wakacyjnego znacznie wzrasta prawdopodobieństwo użądlenia przez owady błonkoskrzydłe. Do grupy tych insektów zaliczamy osę, pszczołę oraz szerszenia. Niestety, u osób predysponowanych jad wymienionych owadów może wywołać reakcję anafilaktyczną. Warto wspomnieć, że osa może żądlić wielokrotnie – nie zostawia żądła w ciele i w trakcie użądlenia dochodzi do wstrzyknięcia tylko części jadu. Pszczoła natomiast po użądleniu i zostawieniu żądła z jadem w ciele ofiary umiera.

Użądlenie osy – opuchlizna – co robić?

Najczęściej występującą reakcją po użądleniu osy jest opuchlizna. Niewielki obrzęk z towarzyszącym rumieniem lub bólem przeważnie sam ustępuje w przeciągu kilku godzin lub dni. W większości przypadków jest to reakcja miejscowa (niealergiczna) i nie ma znaczenia klinicznego. W redukcji bólu przydatne może okazać się stosowanie zimnych okładów. U osób nieuczulonych na jad os zdarza się, że po użądleniu pojawia się niealergiczna reakcja ogólna. Stan ten przemija samoistnie. Objawia się podwyższoną temperaturą ciała oraz tym, że w sąsiedztwie użądlenia możemy dostrzec powiększone węzły chłonne. Aby zapobiec zakażeniu, należy przemyć miejsce użądlenia środkiem dezynfekującym, wodą utlenioną, bądź w przypadku braku wcześniej wymienionych – wodą z mydłem (np. szarym).

Natomiast w przypadku osób uczulonych charakterystyczne jest to, że im wcześniej objawy wystąpią, tym bardziej gwałtowny mają przebieg. Reakcja uczuleniowa na jad owada nie ma charakteru przewlekłego. Może mieć charakter dużej reakcji miejscowej albo reakcji uogólnionej. Duża reakcja miejscowa to przede wszystkim bolesność, zaczerwienienie i obrzęk w miejscu użądlenia o średnicy powyżej 10 centymetrów. Jeśli opisana reakcja występuje na kończynach, nie ma powodów do niepokoju. Zagrożenie pojawia się, gdy do użądlenia doszło w okolicy szyi i głowy. Szczególnie niebezpieczne jest połknięcie owada. W takich przypadkach może dojść do obrzęku tkanek gardła lub krtani, co może spowodować uduszenie.

Użądlenie osy u małego dziecka

Użądlenie osy zawsze jest nieprzyjemnym uczuciem. Towarzyszą temu stres psychiczny, pieczenie oraz ból. U zdrowego dziecka w miejscu użądlenia pojawia się zaczerwienienie i obrzęk, który powinny ustąpić w przeciągu 24 godzin. Niezależnie od tego, czy dziecko jest uczulone na jad owadów błonkoskrzydłych, czy nie, natychmiastowa wizyta u lekarza konieczna jest w przypadku użądlenia w obrębie szyi, głowy lub połknięcia owada. Potrzeba taka zachodzi również wtedy, gdy dziecko zostało użądlone przez kilka owadów naraz.

Ukąszenie osy – pierwsza pomoc

Po użądleniu należy zdezynfekować ranę, aby zapobiec potencjalnym zakażeniom. Stosowanie zimnego okładu zmniejszy obrzęk oraz sprawi, że jad wolniej będzie przedostawał się do naszego organizmu. W przypadku, gdy osa użądli dziecko, bardzo ważna jest obserwacja pociechy. Jeśli pojawią się niepokojące objawy (duszność, nasilające się zmiany skórne), należy jak najszybciej udać się do lekarza!

Jeżeli u osoby ukąszonej wystąpiła wcześniej ogólna reakcja na jad owada, należy przyjąć preparat przeciwhistaminowy oraz steryd w formie doustnych tabletek – te leki, lekarz prowadzący powinien zapisać już po pierwszym użądleniu, tak aby pacjent zawsze miał je w swojej apteczce. Osoby, które doświadczają ciężkiej reakcji ogólnej po ukąszeniu owada (nasilona duszność, spadek ciśnienia tętniczego), powinny otrzymać domięśniowo adrenalinę. Po wystąpieniu takiego epizodu chory w porze aktywności owadów zawsze powinien mieć przy sobie ampułkostrzykawkę zawierającą jednorazową dawkę leku. Nie należy zwlekać z podaniem adrenaliny przy nasilaniu się objawów ogólnych. Lek podaje się domięśniowo w przednioboczną powierzchnię uda.

Jak zapobiegać użądleniom owadów błonkoskrzydłych?

Aby zapobiegać użądleniom, należy zadbać o usunięcie gniazd os, które znajdują się w okolicy miejsca naszego przebywania przez specjalne przeszkolone osoby. Powinno unikać się spożywania posiłków i słodkich napojów z niezabezpieczonych naczyń na wolnym powietrzu, zachować szczególną ostrożność w okolicy miejsc, które przyciągają osy (sady, śmietniki). Pamiętajmy także, że owady zwykle atakują wyłącznie w obronie własnej lub gniazda – dlatego unikajmy niepotrzebnego drażnienia owadów. Należy unikać także chodzenia boso po trawie. Skutecznym środkiem ochrony przed nieproszonymi gośćmi w domu jest umieszczenie siatek ochronnych w oknach. Na rynku dostępnych jest wiele środków, które odstraszają owady błonkoskrzydłe, warto zapytać o nie w aptece.

Lek. Tomasz Waszak