Jakie mogą być skutki i przyczyny stresu oksydacyjnego?

Czym są wolne rodniki i stres oksydacyjny?

Organizm człowieka dąży do utrzymywania równowagi na wiele różnych sposobów. Zapewne każdy z nas słyszał o równowadze hormonalnej, kwasowo-zasadowej czy wodno-elektrolitowej. Kolejną formą równowagi jest ta pomiędzy ilością reaktywnych form tlenu, czyli tzw. wolnych rodników, a przeciwutleniaczy, czyli antyoksydantów, które mają na celu je dezaktywować.

Wolne rodniki naturalnie występują w naszym organizmie jako efekt procesów związanych z oddychaniem i są niezbędne do jego prawidłowego działania. Uszkadzają one bowiem składniki komórek patogenów, które wnikają różnymi drogami do wnętrza ustroju. W przypadku, gdy jest ich jednak zbyt dużo lub przeciwnie, gdy w organizmie jest za mało antyoksydantów, mamy do czynienia ze zjawiskiem stresu oksydacyjnego. Dochodzi wówczas do uszkadzania białek, tłuszczów i materiału genetycznego własnych komórek.

W jakich sytuacjach dochodzi do nadprodukcji wolnych rodników? Wśród najczęstszych przyczyn stresu oksydacyjnego można wymienić: przewlekły stres, niezdrowy tryb życia (dieta bogata w produkty wysoce przetworzone, wędzone, smażone, a uboga w witaminy, zbyt mała aktywność fizyczna), przebywanie w zanieczyszczonym środowisku, palenie papierosów, długotrwałe narażenie na promieniowanie słoneczne, a także przewlekłe przyjmowanie niektórych leków, np. glikokortykosteroidów czy leków rozrzedzających krew.

Jakie są skutki stresu oksydacyjnego w naszym organizmie?

Zjawisko stresu oksydacyjnego jest obecnie badane przez naukowców z całego świata. Im więcej analiz jest prowadzonych, z tym większą liczbą chorób okazuje się być on związany. Jedną z podstawowych grup schorzeń, których mechanizm powstawania opiera się również na działaniu uszkadzającym wolne rodniki, są choroby układu sercowo-naczyniowego. Stwierdzono, że stres oksydacyjny przyczynia się do powstania i szybszego rozwoju miażdżycy, polegającej na odkładaniu się na ścianach naczyń tętniczych tzw. blaszek miażdżycowych, powodujących zwężenie ich światła. W sytuacji, gdy dojdzie do oderwania się blaszki od ściany, może ona stanowić materiał zatorowy i stać się przyczyną zawału serca, udaru mózgu czy ostrego niedokrwienia kończyny. Kolejną grupą chorób są degeneracyjne schorzenia neurologiczne. Udowodniono wypływ stresu oksydacyjnego na rozwój takich jednostek, jak choroba Parkinsona, Alzheimera czy Huntingtona, głównie ze względu na wysoką wrażliwość neuronów, czyli komórek nerwowych na działanie wolnych rodników.

Innym narządem narażonym na działanie wolnych rodników jest skóra. Skutkiem stresu oksydacyjnego jest nie tylko jej przedwczesne starzenie, jako efekt utleniania kolagenu, który w większości odpowiada za utrzymanie elastyczności skóry, ale także rozwój niektórych nowotworów skóry, np. czerniaka. Wciąż analizowany jest wpływ stresu oksydacyjnego na rozwój innych zmian onkologicznych.

Jak zapobiegać powstawaniu wolnych rodników i walczyć ze stresem oksydacyjnym?

Podstawową metodą zapobiegania i walki ze stresem oksydacyjnym jest utrzymywanie zdrowego stylu życia. Nasza dieta powinna być bogata w białko, witaminy i minerały, należy natomiast ograniczyć spożywanie tłuszczów i węglowodanów. Nie bez znaczenia jest także sposób przygotowywania potraw. Postawmy na gotowanie i pieczenie, a zrezygnujmy ze smażenia. Zadbajmy także o regularną aktywność fizyczną – 30 do 45 minut intensywniejszego wysiłku fizycznego 3-4 razy w tygodniu zminimalizuje nie tylko stres oksydacyjny, ale także poprawi kondycję i pomoże utrzymać prawidłową lub zredukować nadmierną masę ciała. Należy także bezwzględnie rzucić palenie!

Drugą metodą walki ze stresem oksydacyjnym jest przyjmowanie antyoksydantów, takich jak witamina A czy E w postaci gotowych suplementów. Sposób ten jest jednak kontrowersyjny, bo z jednej strony zmniejsza się liczba wolnych rodników, ale z drugiej nadmiar tych substancji przyczynia się rozwoju różnych chorób. Zbyt duża ilość przyjmowanej witaminy A czy E w czasie ciąży może powodować wady wrodzone u płodu, a poza okresem ciąży odpowiada za zaburzenia funkcjonowania wątroby, choroby stawów i nieprawidłowości hematologiczne. Dlatego też antyoksydanty należy suplementować rozważnie i w zalecanych przez lekarzy ilościach, w zależności od wieku i indywidualnego zapotrzebowania organizmu!

Lek. Katarzyna Wiak