Czym jest gorączka i jak z nią walczyć?

Gorączka – co to właściwie jest?

Gorączką nazywamy wzrost temperatury ciała wywołany przestawieniem ośrodka termoregulacji w naszym mózgu na wyższy poziom, pod wpływem substancji nazywanych pirogenami. Najczęściej dochodzi do tego w wyniku działania różnego rodzaju patogenów, takich jak bakterie, wirusy czy grzyby. Niezwykle istotne jest, by rozróżniać gorączkę z hipertermią. Hipertermia powstaje w wyniku wzrostu termogenezy lub upośledzenia utraty ciepła (np. w wyniku zbyt długiego opalania się lub zbyt dużej izolacji ciała) i w przeciwieństwie do gorączki nie stanowi fizjologicznej reakcji organizmu. Sama gorączka bowiem jest niezwykle starym ewolucyjnie mechanizmem obronnym. Nie każdy pacjent ma świadomość, że umiarkowanie wysoka gorączka nie powinna być zwalczana. Niewielkie podwyższenie temperatury ciała znacząco zwiększa efektywność pracy naszego układu immunologicznego. Następuje również osłabienie procesów metabolicznych drobnoustrojów (np. upośledzenie wykorzystywania żelaza przez bakterie).

Gorączkę rozpoznajemy, gdy temperatura ciała przekracza 37 stopni Celsjusza. Należy jednak zaznaczyć, że granica ta jest umowna i zależy od okolicy ciała, w której dokonujemy pomiaru. I tak np. pod pachą prawidłowa temperatura ciała powinna wynosić około 36,6 stopni, w jamie ustnej 36,9 stopni, w odbycie 37,1, w uchu 37,2 stopni. Warto również pamiętać, że pomiar pod pachą jest obarczony największym błędem, a ocenę wysokości gorączki u osoby dorosłej najlepiej dokonywać przez pomiary w jamie ustnej.

Czytaj więcej w temacie: Witaminy dla dzieci - które suplementować ?

Kiedy zacząć walkę z gorączką?

Większość lekarzy i podręczników współczesnej medycyny uznaje, że gorączka (jako fizjologiczny odruch) nie powinna być zwalczana za wszelką cenę u wszystkich chorych. Udowodniono, że w przypadku zwierząt, u których farmakologicznie hamuje się wzrost temperatury ciała, zwiększony jest odsetek śmiertelności oraz wydłużeniu ulega czas powrotu do zdrowia! Jeżeli podwyższona temperatura ciała wynika najprawdopodobniej z infekcji i nie przekracza wartości około 38-38,5 stopnia, najrozsądniejszym wydaje się pozostać kilka dni w łóżku, zmienić dietę na lekkostrawną i regularnie uzupełniać płyny (minimum 2 litry wody mineralnej dziennie). Niekiedy jednak walkę z gorączką należy rozpocząć natychmiast. Dotyczy to przede wszystkim dzieci do 2. roku życia (ze względu na niesprawność układu termoregulacji), kobiet w ciąży oraz osób starszych.

Jak walczyć z gorączką?

W przypadku, gdy temperatura ciała przekracza około 38 stopni lub znacząco pogarsza się nasze samopoczucie, zanim udamy się do lekarza, warto skorzystać z domowych sposobów na obniżenie gorączki lub wykorzystać dostępne bez recepty leki przeciwgorączkowe. Świetnym rozwiązaniem okazują się być okłady na wysoką gorączkę. Wystarczy do czoła osoby chorej przyłożyć kawałek materiału nasączonego zimną wodą, by poczuła ona dużą ulgę. Pamiętajmy jednak, że nie doprowadzimy w ten sposób do rzeczywistego obniżenia temperatury ciała. W tym celu znacznie skuteczniejsze są metody farmakologiczne. W aptekach dostępny jest szeroki wachlarz preparatów, które warto w tym celu wykorzystać. Najbezpieczniejszym rozwiązaniem jest zastosowanie paracetamolu. Mechanizm działania tego leku nie jest do końca poznany, doprowadza on najprawdopodobniej do hamowania działania cyklooksygenazy (enzymu biorącego udział w tworzeniu prozapalnych prostaglandyn) w centralnym układzie nerwowym. Bezpieczna dawka leku to 500 mg co 4 godziny lub 1 g co 6-8 godzin. Pamiętajmy, że nie należy przekraczać łącznej dawki 4 g dziennie. Innym niezwykle skutecznym rozwiązaniem są niesteroidowe leki przeciwzapalne, na czele z ibuprofenem. Substancja ta stosowana krótkotrwale (do kilku dni) jest bardzo bezpieczna i może być wykorzystywana nawet u dzieci, pod warunkiem, że ukończyły 3. miesiąc życia.

W tym momencie warto również wspomnieć o ziołach obniżających temperaturę ciała. Do najskuteczniejszych naturalnych preparatów przeciwgorączkowych (a przy okazji najbardziej znanych) zaliczyć możemy napary z kwiatu lipy czy owoców czarnego bzu.

Czytaj więcej w temacie: Echinacea (jeżówka) - naturalny sposób na wzmocnienie odporności

Wysoka gorączka – kiedy iść do lekarza?

Domowe sposoby na walkę z gorączką nie zawsze okazują się skuteczne. Warto zatem wymienić kilka sytuacji, kiedy niezbędne jest jak najszybsze udanie się do lekarza:

• w przypadku gorączki przekraczającej 40 stopni, gdy nie jesteśmy w stanie obniżyć jej z wykorzystaniem paracetamolu w maksymalnej dawce (w przypadku dorosłych 1 g podawany co 6 godzin),
• w przypadku nieustępowania gorączki w ciągu 3-5 dni,
• gdy podwyższonej temperaturze ciała towarzyszą alarmujące objawy, takie jak intensywne wymioty, silne bóle głowy, zaburzenia widzenia, osłabienia mięśni i inne objawy – głównie neurologiczne.

Czytaj więcej w temacie: Budowanie odporności dzieci i dorosłych

Lek. Krzysztof Pawlak