Przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie retinopatii cukrzycowej

Jakie są przyczyny retinopatii cukrzycowej

Retinopatia cukrzycowa jest jednym z częściej spotykanych i niestety stosunkowo ciężkich, ponieważ prowadzących do trwałego upośledzenia funkcjonowania, powikłań cukrzycy. Istotą retinopatii są zmiany w siatkówce, do których dochodzi na tle zmian w obrębie naczyń ją zaopatrujących.

Głównym czynnikiem ryzyka rozwoju i postępu retinopatii cukrzycowej jest brak wyrównania metabolicznego, czyli utrzymujące się podwyższone wartości stężeń glukozy w surowicy krwi. Nie bez znaczenia jest także długość trwania choroby, a także choroby towarzyszące, takie jak nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia czy hipertrójglicerydemia. Postępowi retinopatii sprzyjają także okresy intensywnych zmian hormonalnych, np. dojrzewanie i ciąża.

Jakie są objawy retinopatii cukrzycowej?

Wyróżniamy dwa rodzaje retinopatii cukrzycowej: nieproliferacyjną i proliferacyjną. W przebiegu pierwszej z nich dochodzi do zmian w obrębie już istniejących naczyń krwionośnych, zaopatrujących siatkówkę oka. Powstawać mogą zwężenia, a także mikrotętniaki, mogące stać się przyczyną krwawych wylewów do wnętrza gałki ocznej. Najczęściej jednak w tym przypadku zmiany są mniej zaawansowane i nie stanowią zagrożenia utraty wzroku. Inaczej jest w retinopatii proliferacyjnej, w której przebiegu dochodzi do powstawania nowych, patologicznych naczyń o dużej tendencji do przerywania ciągłości. Skutkiem mogą być masywne krwotoki do wnętrza gałki, które mogą stać się przyczyną upośledzenia widzenia, a nawet całkowitej ślepoty.

Pierwsze objawy zaawansowanej już retinopatii są najczęściej niespecyficzne. Można tu wymienić np. zaburzenia ostrości widzenia czy problemy z widzeniem w ciemności.

Jak diagnozuje się retinopatię cukrzycową?

Zmiany cukrzycowe diagnozuje się na podstawie jednego z podstawowych badań okulistycznych, czyli badania dna oka. Jest ono zupełnie nieinwazyjne i bezbolesne, wymaga jedynie zakroplenia oka preparatem okresowo poszerzającym źrenicę. Pamiętajmy, że przy nieznacznym stopniu zaawansowania retinopatii pacjent nie zauważa żadnych objawów, dlatego tak istotne jest, by poinformować lekarza o zachorowaniu na cukrzycę, by dokładnie ocenił dno oka.

Zaleca się, by w przypadku cukrzycy typu 1, diagnozowanej głównie w wieku dziecięcym, pierwsze badanie okulistyczne zostało przeprowadzone w ciągu 5 lat od postawienia rozpoznania. U pacjentów z cukrzycą typu 2 powinno być ono wykonane praktycznie od razu, ze względu na długoletni bezobjawowy przebieg cukrzycy tego typu. Następnie należy przeprowadzać badanie co rok, a w przypadku stwierdzenia retinopatii proliferacyjnej nawet 2-4 razy w roku.

W razie potrzeby można wykonać u pacjenta bardziej specjalistyczne badania okulistyczne, np. angiografię fluoroesceinową dna oka po podaniu dożylnie środka kontrastowego. Jest to dużo dokładniejsze badanie, pozwalające m.in. wykryć zmiany w bardzo wczesnych stadiach.

Jak leczy się retinopatię cukrzycową?

Najważniejszą metodą hamowania postępu choroby jest poprawa wyrównania metabolicznego. Utrzymujących się podwyższonych stężeń glukozy w surowicy krwi nie należy ignorować, a leczenie modyfikować, tak by osiągnąć właściwą kontrolę cukrzycy.

Jeśli dojdzie do powstania zmian na dnie oka, podstawą leczenia jest laseroterapia siatkówki, czyli tzw. fotokoagulacja. Jej celem jest niszczenie obszarów niedokrwienia siatkówki oka, co ma na celu zapobieganie jej odwarstwieniu. Zabieg jest bardzo bezpieczny i może być wykonywany także u kobiet w ciąży.

Zaawanasowana retinopatia jest natomiast wskazaniem do zabiegu witrektomii, czyli usunięcia ciała szklistego wypełniającego gałkę. Jest on zalecany po stwierdzeniu wylewów krwi do ciała szklistego, które nie ulegają wchłonięciu i są przyczyną utraty ostrości widzenia.

U pacjentów z silną tendencją do powstawania nowych naczyń krwionośnych można także zastosować wstrzyknięcia do ciała szklistego nowoczesnego leku biologicznego, czyli ranibizumabu. Jest to przeciwciało skierowane przeciwko czynnikowi wzrostu naczyń.

Lek. Krzysztof Pawlak