Przyczyny, objawy i leczenie zespołu suchego oka

Co to jest zespół suchego oka?

Fizjologicznie na powierzchni oka, pokrytej spojówką, znajduje się cienka warstwa filmu łzowego. W jego skład wchodzą: wodnista wydzielina gruczołów łzowych, śluz wytwarzany przez komórki spojówki i tłuszcz wydzielany przez gruczoły łojowe. Zadaniem filmu łzowego jest bezustanne nawilżanie powierzchni oka, co ma na celu zapobieganie jej wysychaniu, a także ułatwianie usuwania ewentualnych ciał obcych, np. pyłków, które dostają się do oczu.

Zespół suchego oka to zaburzenie wynikające z niewystarczającej produkcji łez lub ich nieprawidłowego składu. W najbardziej skrajnych przypadkach u pacjentów dochodzi do złuszczania się przesuszonej spojówki i uszkodzeń rogówki. Są oni również narażeni na nawracające zapalenia spojówek.

Przyczyny zespołu suchego oka

Najczęściej na objawy zespołu suchego oka skarżą się pacjenci w podeszłym wieku, u których dochodzi do zmian zanikowych w obrębie gruczołów łzowych, co skutkuje niedostatecznym wydzielaniem wodnistej komponenty filmu łzowego. Co ciekawe, mogą oni cierpieć na tę chorobę mimo paradoksalnego łzawienia oka, spowodowanego utratą elastyczności mięśni okolic oczu, prowadzących do wywinięcia dolnej powieki.

Kolejną grupą pacjentów z problemem zespołu suchego oka są kobiety w wieku pomenopauzalnym. Wówczas zmiany hormonalne prowadzą do zmniejszenia aktywności gruczołów, co powoduje spadek wydzielania filmu łzowego.

Ponadto zespół suchego oka to dolegliwość wielu osób pracujących na co dzień w klimatyzowanych pomieszczeniach lub podróżujących klimatyzowanymi środkami transportu. Oprócz przesuszania powierzchni oka na skutek nawiewu, skupiamy wzrok na ekranie komputera czy na drodze przez wiele godzin, co skutkuje zmniejszeniem częstości mrugania, które jest odpowiedzialne za rozprowadzanie filmu łzowego po powierzchni spojówki.

Wśród innych, rzadszych przyczyn można wymienić niektóre choroby przewlekłe, zwłaszcza na podłożu reumatologicznym, takie jak zespół Sjogrena czy twardzina układowa. Ponadto zespół suchego oka może być działaniem ubocznym niektórych leków, np. antyalergicznych czy obniżających ciśnienie krwi. Jest to również okresowe lub trwałe powikłanie zabiegów laserowej korekcji wzroku.

Objawy i diagnostyka zespołu suchego oka

Podstawowym objawem zespołu suchego oka jest zgłaszanie przez pacjenta uczucia przesuszania jego powierzchni i obecności „piasku pod powiekami”. Dochodzi wówczas do podrażnień, oko może być zaczerwienione, piekące. Niektórzy pacjenci skarżą się również na światłowstręt.

Najczęściej zespół suchego oka rozpoznaje się u pacjentów na podstawie wywiadu. Można także przeprowadzić tzw. próbę Schrimera. Wówczas do worka spojówkowego zakłada się pasek bibuły i ocenia się jego stopień nawilżenia po 5 minutach, co ma odzwierciedlać poziom nawilżenia oka i produkcję łez. Wśród innych testów diagnostycznych można wymienić próbę z użyciem barwnika fluoresceinowego i ocenę, kiedy dojdzie do przerwania filmu łzowego na powierzchni rogówki w lampie szczelinowej.

Leczenie zespołu suchego oka

Leczenie zespołu suchego oka polega najczęściej wyłącznie na zwalczaniu uporczywych objawów. W tym celu należy zadbać o nawilżenie oka za pomocą preparatów, tzw. sztucznych łez. W ich skład wchodzą substancje wiążące wodę, które mają na celu zapewnienie odpowiedniej ilości i składu filmu łzowego. Bardzo dobrze sprawdzają się np. krople do oczu zawierające kwas hialuronowy. Wyróżnia się on na tle innych składników długością działania. Aby zapewnić stałe nawilżenie, wystarczy zakraplać oczy 3-4 razy na dobę. Przy doborze preparatu typu sztuczne łzy warto wybrać taki, który nie zawiera konserwantów. Są one odpowiedzialne za reakcje alergiczne, a ponadto u osób stosujących soczewki kontaktowe mogą powodować ich uszkodzenie. Jeśli chwilowo pacjent nie ma dostępu do bardziej specjalistycznych środków, domowym sposobem leczenia zespołu suchego oka jest wkroplenie roztworu soli fizjologicznej. Niestety środek ten dość szybko paruje z powierzchni oka, co wiąże się z koniecznością częstych aplikacji.

Jeśli u podłoża zespołu suchego oka leży choroba przewlekła, należy się skupić na jej leczeniu. W przypadku, gdy objawy wystąpiły w okresie okołomenopauzalnym i towarzyszą im inne uciążliwe symptomy klimakterium, można rozważyć suplementację hormonalną.

Osobom, które skarżą się na nasilenie objawów podczas pracy czy jazdy samochodem, oprócz stosowania tzw. sztucznych łez zaleca się także regularne przerwy. Ekran komputera powinien znajdować się nieco niżej niż nasz wzrok, aby możliwie zmniejszyć szerokość szpary powiekowej, co wpływa na ograniczenie parowania filmu łzowego z powierzchni oka.

Lek. Krzysztof Pawlak