Przyczyny, objawy i leczenie zatrucia metalami ciężkimi

Co to są metale ciężkie?

Metale ciężkie to grupa pierwiastków o dużej gęstości. W ujęciu medycznym większość z nich wchodzi w skład grupy mikroelementów. Oznacza to, że mała ich ilość jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu, ale nawet przy niewielkim nadmiarze okazują się dla niego bardzo toksyczne. Tutaj przykładem mogą być cynk lub miedź. Z drugiej strony zatrucia mogą być spowodowane metalami ciężkimi, które nie powinny znaleźć się w naszym organizmie. Są to np. rtęć czy kadm.

Skąd metale ciężkie biorą się w naszym organizmie?

Metale ciężkie mogą dostać się do naszego organizmu wraz z wdychanym powietrzem, drogą pokarmową czy przez bezpośredni kontakt ze skórą. Są one stosowane przede wszystkim w przemyśle. Najbardziej narażone na ich szkodliwe działanie są więc osoby, pracujące na co dzień z odczynnikami (np. produkcja środków czystości, tworzyw sztucznych, nawozów sztucznych, rozpuszczalników, farb i lakierów) czy w górnictwie, a także w elektrowniach i hutach.

Niestety do zatrucia może dochodzić także na skutek kontaktu z zanieczyszczoną wodą, glebą czy powietrzem. Inną drogą przedostania się do organizmu metali ciężkich jest spożycie roślin, które je zawierają, np. na skutek pobrania wraz z wodą z gleby. Jest to przyczyna, dla której odradza się kupno warzyw czy owoców, rosnących w pobliżu szlaków komunikacyjnych, wokół których stężenie metali ciężkich jest na pewno większe. Uważać należy także na ryby, w których organizmach również mogą kumulować się te pierwiastki. Pod tym względem należy unikać spożywania zwłaszcza tuńczyka, węgorza czy okonia.

Objawy zatrucia metalami ciężkimi

Jak szkodzą nam metale ciężkie? Nasz organizm nie jest w stanie usuwać metali ciężkich, które trafiają do niego w nadmiarze, co skutkuje ich kumulacją zwłaszcza w wątrobie i nerkach. Dotyczy to zarówno grupy mikroelementów, jak i tych pierwiastków, które są zupełnie zbędne do funkcjonowania naszego organizmu.

Wyróżniamy dwie postaci zatrucia metalami ciężkimi: ostrą i przewlekłą. Ta pierwsza jest spowodowana przyjęciem dużej jednorazowej dawki pierwiastka. Objawy ostrego zatrucia są uzależnione od rodzaju pierwiastka, który jest za nie odpowiedzialny. Najczęściej dochodzi do rozwoju niewydolności oddechowej.

Drugą postacią zatrucia jest forma przewlekła, do której dochodzi na skutek powtarzalnego narażenia na dany metal, ale w mniejszych ilościach, które nie wywołują objawów ostrego zatrucia. W tym przypadku również pojedyncze symptomy różnią się w zależności od przyczyny zatrucia. Wśród najczęstszych objawów można wymienić: ogólne osłabienie, nudności, zaburzenia łaknienia czy przewlekłe bóle głowy lub brzucha. Dość charakterystyczne jest tworzenie się rąbków u nasady zębów lub na dziąsłach, których zabarwienie może wskazywać na przyczynę zatrucia. Długotrwałe gromadzenie się metali ciężkich w organizmie prowadzi także do uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, wątroby, nerek, a nawet do bezpłodności!

Jak pozbyć się metali ciężkich z organizmu?

Obecnie można znaleźć wiele wskazówek odnośnie tego, jak pozbyć się metali ciężkich z organizmu. Zaleca się np. przyjmowanie algi Chlorelli czy czosnku jako metody oczyszczania organizmu z metali ciężkich. Nie są to jednak sposoby uzasadnione naukowo, a stosowanie niektórych z nich może wręcz zaszkodzić.

Leczenie zatrucia metalami ciężkimi jest uzależnione od tego, który pierwiastek je spowodował. Jeśli jest to zatrucie ostre i nastąpiło niedawno, najczęściej przeprowadza się płukanie żołądka i podaje się węgiel aktywny, który wiąże metale. Bardzo często pacjent ze względu na wystąpienie niewydolności oddechowej wymaga hospitalizacji, czasem na oddziale intensywnej terapii. Można wówczas przeprowadzić dializę i hemofiltrację, które pomogą niewydolnym nerkom usunąć szkodliwe produkty przemiany materii, a czasem także nagromadzony metal.

Lekarze dysponują także, tzw. związkami chelatującymi, które tworzą z metalami ciężkimi kompleksy, przez co łatwiej je usunąć z organizmu. Należy do nich np. EDTA, stosowany w zatruciach np. ołowiem czy dimerkaptopropanol, wiążący rtęć czy arsen.

Krzysztof Pawlak