Jak przetrwać połóg?

Czym jest i ile trwa połóg po porodzie naturalnym i po cesarce?

Połóg jest to 6-tygodniowy okres następujący bezpośrednio po porodzie, podczas którego organizm młodej mamy wraca do stanu sprzed ciąży. Wiele pacjentek zastanawia się, czy i jak można skrócić połóg? Pamiętajmy, że nie jest to sztywna rama czasowa. Co ważne, nie ma również różnicy, jeśli chodzi o czas trwania połogu po rozwiązaniu naturalnym czy cesarskim cięciu. Jedyną różnicą jest to, że niektóre pacjentki znoszą okres połogu lepiej niż inne.

Sam połóg dzieli się na 3 etapy: bezpośredni (pierwsza doba po porodzie), połóg wczesny (pierwszy tydzień po porodzie) i połóg późny (do ukończenia 6. tygodnia po porodzie).

Czytaj więcej w temacie: Bezsenność w ciąży - jak sobie z nią radzić?

Jakie zmiany zachodzą w organizmie podczas połogu?

Ciąża ma wpływ na funkcjonowanie większości układów narządów. Po porodzie organizm młodej mamy potrzebuje więc czasu, aby powrócić do normalnego funkcjonowania. Przez 9 miesięcy musiał przecież dodatkowo zapewnić warunki do rozwoju jednego lub więcej płodów. W organizmie młodej mamy w okresie połogu bardzo szybko zachodzą więc intensywne zmiany hormonalne. Gwałtownie spadają stężenia hormonów produkowanych do tej pory przez łożysko, a wzrastają stężenia tych związanych z procesem laktacji.

Na początku połogu dochodzi do utarty sporej ilości płynów ustrojowych. Młoda mama traci je w postaci krwi podczas porodu, wraz z odchodami połogowymi i jako zwiększone ilości wydalanego moczu. Skutkuje to nie tylko spadkiem masy ciała, ale także spadkiem ilości krążącej krwi z ponad 5 litrów w okresie ciąży do około 4 litrów w 3 tygodnie po porodzie, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań zakrzepowo-zatorowych.

Najbardziej istotne zmiany zachodzą w okresie połogu w obrębie narządów rodnych młodej mamy. Warto sobie uświadomić, że pod koniec ciąży dno macicy sięgało aż do wysokości łuków żebrowych. Bezpośrednio po porodzie obniża się ono do poziomu pępka. Pod koniec okresu połogu macica ma już rozmiary porównywalne do tych sprzed ciąży. Procesowi obkurczania mięśnia macicy mogą towarzyszyć skurcze, których częstotliwość i bolesność z czasem się zmniejsza. Pochwa, która uległa rozciągnięciu podczas porodu naturalnego, wraca do pierwotnego kształtu mniej więcej po 3 tygodniach od rozwiązania, choć jej ujście u większości kobiet pozostaje już nieco poszerzone. Aby zminimalizować tę niedogodność, należy regularnie wykonywać ćwiczenia Kegla po porodzie, wzmacniające mięśnie dna miednicy.

Czytaj więcej w temacie: Świadome macierzyństwo - co to oznacza?

Jak przetrwać połóg?

W okresie połogu należy zachować wysoką czujność co do wszelkich objawów mogących wskazywać na wystąpienie powikłań połogowych. Pacjentki po porodzie naturalnym są wypisywane do domu zwykle w drugiej lub trzeciej dobie po porodzie, a po cesarskim cięciu w czwartej lub piątej dobie. Przed opuszczeniem szpitala należy więc dokładnie dowiedzieć się, jakie objawy powinny niepokoić.

W pierwszych godzinach po porodzie monitoruje się krwawienie z dróg rodnych, a także tętno i ciśnienie krwi pod kątem ewentualnych wczesnych krwotoków poporodowych. Należy także przeprowadzić dokładne badanie ginekologiczne, mające na celu ocenę, czy nie doszło do uszkodzeń szyjki macicy, pochwy i krocza. Bardzo ważne jest, by jak najszybciej spionizować młodą mamę, co znacząco zmniejsza ryzyko powikłań zakrzepowych. Zaleca się, aby po porodzie siłami natury nastąpiło to po 6-8 godzinach, a po cesarce po maksymalnie 12 godzinach.

Wiele młodych mam w okresie bezpośrednio po porodzie ma problem z oddawaniem moczu. Ma to związek przede wszystkim z obrzękiem cewki moczowej na skutek jej ucisku przez główkę płodu. Najczęściej jest to stan przejściowy i po kilku dniach od porodu wszystko powraca do normy, a konieczność cewnikowania zachodzi bardzo rzadko. Pamiętajmy jednak, by zwracać uwagę na ilości wydalanego moczu, ponieważ jego zastój w drogach moczowych może stać się przyczyną zakażenia. Bezpośrednio po porodzie dość leniwa może być również perystaltyka jelit, co skutkuje trudnościami w oddaniu stolca, zwłaszcza przy towarzyszących dolegliwościach bólowych okolic krocza. W najbardziej nasilonych przypadkach, kiedy pacjentki nie oddają stolca przez kilka dni po porodzie, można sięgnąć po czopki glicerynowe czy zawierające np. bisakodyl.

Wielu pacjentkom po porodzie może sprawić problem pierwsze i kolejne przystawienie dziecka do piersi. Na oddziałach położniczych mogą one skorzystać z porad położnych laktacyjnych, które wyjaśnią prawidłowe techniki karmienia i rozwieją wszelkie wątpliwości. W okresie połogu dużą uwagę należy przykładać do wyglądu i tkliwości piersi. W związku z karmieniem oczywiście mogą one być obrzęknięte i bolesne, ale każdą kobietę powinny zaniepokoić obszary zaczerwienienia, nadmiernego ucieplenia czy obecność wycieku o charakterze innym niż pokarm.

Młode mamy pytają często o długość krwawienia po porodzie. Odchody z dróg rodnych mogą utrzymywać się przez cały okres połogu. Początkowo są one krwisto czerwone, po kilku dniach brunatne, a następnie żółtawe. Pod koniec okresu połogu przyjmują już postać białawych upławów.

Innym często spotykanym problemem w okresie połogu są zaburzenia nastroju. Poród jest trudnym i wykańczającym przeżyciem, które osłabia organizm matki. Jeśli ciąża została zakończona cesarskim cięciem, dodatkowo młoda mama jest tak naprawdę po zabiegu operacyjnym, a noworodek wymaga opieki od pierwszych minut życia. Najczęstszą i najłagodniejszą postacią zaburzeń emocjonalnych jest przygnębienie poporodowe, które nie zakłóca funkcjonowania matki i ustępuje w ciągu kilku tygodni. U niektórych kobiet dochodzi jednak do rozwoju dużo poważniejszych stanów, takich jak depresja lub psychoza poporodowa, wymagających pomocy psychiatrycznej.

Czytaj więcej w temacie: Świadome macierzyństwo - co to znaczy?

Jakie są najczęstsze powikłania połogowe?

Najczęstsze powikłania okresu połogu to:

1. Krwotoki połogowe – wczesne mają miejsce w pierwszej dobie po porodzie i są najczęściej związane z zaburzeniami obkurczania mięśnia macicy lub urazami dróg rodnych. Późne krwotoki połogowe występują po ukończeniu pierwszej doby od porodu i ich najczęstszymi przyczynami są obecność resztek łożyska w jamie macicy czy zapalenie błony śluzowej macicy. Objawy nasilenia się krwawienia z dróg rodnych lub jego utrzymywania kilka-kilkanaście dni po porodzie należy zawsze skonsultować z lekarzem.
2. Zakażenie połogowe – jego podstawowym objawem jest utrzymywanie się podwyższonej temperatury ciała powyżej 38^OC. Zakażenie najczęściej obejmuje błonę śluzową macicy i wówczas obok gorączki pacjentka skarży się na ogólne złe samopoczucie, bóle w podbrzuszu i obecność obfitych odchodów o nieprzyjemnym zapachu. Zakażenie może dotyczyć także ran, np. krocza po pęknięciu lub nacięciu czy rany na brzuchu po cesarskim cięciu. Wówczas rana się nie goi, a jej okolica jest zaczerwieniona i tkliwa. Dodatkowo może pojawić się wyciek ropnej treści. Zakażenia połogowe dotyczą również gruczołów piersiowych i układu moczowego.
3. Choroba zakrzepowa – najczęściej występuje stosunkowo niegroźna zakrzepica żył powierzchownych kończyn dolnych. Dużo groźniejsza jest zakrzepica żył głębokich, której objawem jest obrzęk i silny ból kończyny dolnej ze znacznym powiększeniem obwodu np. łydki. W tym przypadku urwany zakrzep może stać się materiałem zatorowym. Podstawową formą profilaktyki zakrzepicy jest jak najszybsza pionizacja po porodzie, picie dużych ilości płynów, a u pacjentek z grupy ryzyka podawanie leków przeciwzakrzepowych.

Czytaj więcej w temacie: Cukrzyca ciążowa - skąd się bierze?

Lek. Katarzyna Wiak