Przyczyny, objawy i leczenie zatrucia ciążowego

Czym jest zatrucie ciążowe?

Zatrucie ciążowe to stosunkowo częsta patologia, wikłająca nawet 5% ciąż. Rozpoznaje się je w drugiej połowie ciąży, czyli po ukończeniu 20. tygodnia, a także w okresie okołoporodowym i połogu. O gestozie mówimy w przypadku wystąpienia nadciśnienia tętniczego, czyli ciśnienia przewyższającego 140/90 mmHg, często z towarzyszącymi bólami głowy, zaburzeniami widzenia czy omdleniami. Drugim kryterium diagnostycznym, które w wielu przypadkach gestozy jest również spełnione, jest obecność białka w moczu w ilości przewyższającej 300 mg na dobę. Nawet jeśli u pacjentki nie stwierdza się białkomoczu, na stan przedrzucawkowy mogą wskazywać inne odchylenia w badaniach laboratoryjnych, takie jak małopłytkowość, wzrost stężenia kreatyniny, wskazujący na rozwój niewydolności nerek czy wzrost aktywności enzymów wątrobowych, wskazujący na rozwój niewydolności wątroby.

Kto jest narażony na wystąpienie zatrucia ciążowego?

Mimo, że dotychczas nie udało się ustalić konkretnej przyczyny zachorowania na gestozę, wyróżniono grupę czynników ryzyka. Stan przedrzucawkowy częściej występuje u młodych kobiet, przed 20. rokiem życia, i tych dojrzałych, po 40. roku życia. Dodatkowo bardziej narażone są przyszłe lub młode mamy z chorobami przewlekłymi, takimi jak nadciśnienie tętnicze, zespół antyfosfolipidowy, cukrzyca, otyłość czy przewlekła choroba nerek. Czynnikiem ryzyka jest także pierwsza ciąża, występowanie zaburzenia w poprzednich ciążach, ciąże wielopłodowe, a także sytuacje, gdy u płodu wykryto wady genetyczne.

Zatruciu ciążowemu tak naprawdę nie da się zapobiec, więc jeśli pod opiekę lekarza trafia pacjentka z grupy ryzyka zachorowania, zawsze powinno się u niej kontrolować wartości ciśnienia i wykonywać okresowe badania laboratoryjne. Jeśli w poprzedniej ciąży wystąpiło ciężkie zatrucie, należy rozważyć profilaktykę z zastosowaniem kwasu acetylosalicylowego w dawce 75-150 md na dobę, choć nie zawsze okazuje się ona skuteczna.

Objawy zatrucia ciążowego

Istotą stanu przedrzucawkowego jest uogólniony skurcz naczyń krwionośnych w organizmie matki i łożysku. Bardzo często przez długi czas pozostaje zupełnie bezobjawowy, a pierwsze symptomy są związane z narastaniem niewydolności nerek czy wątroby. Dodatkowo nadciśnienie tętnicze skutkuje występowaniem bólów głowy, zwłaszcza w okolicy potylicznej, a czasem także omdleniami i bólami w klatce piersiowej. Na narastającą niewydolność nerek wskazuje ograniczenie wydalania moczu, a na niewydolność wątroby bóle brzucha, problemy trawienne czy żółtaczka.

Stan przedrzucawkowy zwiększa również ryzyko wystąpienia zakrzepów w obrębie naczyń mózgowych. To z kolei prowadzi do takich objawów jak zaburzenia czucia, niedowłady, zaburzenia widzenia czy mowy.

Jak rozpoznać zatrucie ciążowe?

Podstawowym kryterium diagnostycznym gestozy jest nadciśnienie tętnicze, dlatego każda kobieta w okresie ciąży, porodu i połogu, musi mieć monitorowane wartości ciśnienia tętniczego. Czujność powinny wzbudzać już dwa wyniki przekraczające 140/90 mmHg, mierzone w odstępie 4 godzin, i zasugerować konieczność wykonania badań laboratoryjnych.

W przypadku gestozy bardzo często stwierdza się białkomocz, dlatego kolejnym badaniem jest dobowa zbiórka moczu na obecność białka. Dodatkowo wykonuje się morfologię, oznacza aktywność enzymów wątrobowych i kreatyniny.

Leczenie gestozy

Leczenie gestozy różni się nieco w zależności od momentu, kiedy choroba zostaje rozpoznana. Jeśli jest ona zdiagnozowana jeszcze w trakcie ciąży, należy monitorować stan zdrowia matki i płodu. W przypadku łagodnego zatrucia pacjentka może pozostać w domu i zgłaszać się jedynie na kontrolne badania i wizyty. Jeśli przebieg jest cięższy, konieczna jest hospitalizacja.

Leczenie zatrucia opiera się przede wszystkim na podawaniu leków obniżających ciśnienie krwi, np. metyldopy czy metoprololu. W niektórych przypadkach reakcja organizmu matki na leki jest nikła i jedynym sposobem uniknięcia poważanych, a czasem nawet śmiertelnych powikłań jest przedwczesne zakończenie ciąży. W takiej sytuacji naraża się jednak dziecko na powikłania związane z wcześniactwem, dlatego zawsze należy dobrze przemyśleć bilans zysków i strat.

Rzucawka jako powikłanie stanu przedrzucawkowego

Jeśli objawom stanu przedrzucawkowego będzie towarzyszyć epizod drgawek połączony z utratą przytomności, których przyczyny nie udaje się ustalić, mówimy już o rzucawce. Niestety jest to jedna z przyczyn zgonów matek w okresie okołoporodowym i umieralności okołoporodowej noworodków, ponieważ prowadzi do wylewów do narządów wewnętrznych, krwotoków do ośrodkowego układu nerwowego czy ostrego uszkodzenia nerek. Również w tym przypadku najczęściej nie występują żadne objawy, mogące zapowiedzieć wystąpienie tego poważnego stanu. Leczenie opiera się na przerwaniu napadu drgawek, najczęściej po podaniu dożylnie siarczanu magnezu, a następnie przedwczesnym rozwiązaniu ciąży.

Lek. Krzysztof Pawlak