Właściwości kawy i wpływ kawy na zdrowie

Kawa – gatunki

Uprawa kawowca wymaga szczególnych warunków klimatycznych. Z tego powodu niemal wszystkie plantacje tej rośliny na świecie znajdują się w okolicach równika oraz w klimacie subtropikalnym. Najpopularniejszym (a jednocześnie najstarszym) gatunkiem kawy na świecie jest Arabika. Wynika to z wyjątkowych walorów smakowych napoju sporządzanego z właśnie tego gatunku ziaren. Odpowiednio przyrządzona Arabika jest delikatna, cechuje się raczej małą kwasowością oraz posiada charakterystyczny, przyjemny aromat. Drugim pod względem popularności gatunkiem kawy jest Robusta. Poza smakiem i aromatem różni się od Arabiki przede wszystkim zawartością kofeiny – w Robuście jest jej znacznie więcej! Warto również zwrócić uwagę na fakt, że uprawa Robusty jest prostsza (ziarna są bardziej odporne na choroby oraz mniej wrażliwe na zmiany temperatur czy wilgotności) niż Arabiki, co często przekłada się na zauważalną różnicę cen ziaren.

Czytaj więcej w temacie: Jakie właściwości ma zielona kawa?

Kawa jako źródło kofeiny

Tak jak wspomniano wcześniej kawa jest obok herbaty najpopularniejszym napojem na świecie. Co wyjątkowe, nie jest ona spożywana jedynie przez smakoszy... Bardzo wiele osób pije ją z powodu jej składu – a konkretnie kofeiny, której kawa jest bogatym źródłem. Ta substancja chemiczna jest alkaloidem o właściwościach psychostymulujących. Jej naturalnym źródłem jest przede wszystkim kawa, herbata (teina) oraz w mniejszym stopniu kakao. Światowe spożycie kofeiny szacuje się na niemal 120 000 ton rocznie! Warto zatem wiedzieć jaki jest wpływ kawy na zdrowie.

Właściwości kofeiny warunkowane są przede wszystkim przez jej łatwe przenikanie przez barierę krew-mózg. Oznacza to, że po spożyciu napoju bogatego w ten alkaloid (np. kawy czy herbaty) kofeina wraz z substancjami odżywczymi przenika do płynu mózgowo-rdzeniowego a następnie samego mózgu, gdzie pełni rolę inhibitora receptorów adenozynowych. Wśród najważniejszych efektów tego działania warto wymienić;

• działanie psychostymulujące – kofeina poprawia pamięć krótkotrwałą oraz w pewnym stopniu zdolności poznawcze,
• działanie przeciwnowotworowe – najlepiej zbadany jest wpływ spożywania kawy na ryzyko zachorowania na raka wątroby. Trzy filiżanki dziennie redukują ryzyko o 50%!
• choroby neurologiczne (w tym neurodegeneracyjne) – amerykańskie badania wykazały, ze regularne spożywanie kawy zmniejsza ryzyko zachorowania na chorobę Parkinsona,
• pozytywny wpływ metaboliczny – kawa przyspiesza metabolizm, pomaga w zachowaniu prawidłowej gospodarki lipidowej oraz zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę typu II. W tym miejscu warto wspomnieć, że bardzo duże badania retrospektywne, które objęły niemal milion osób wykazały, że redukcja ryzyka zachorowania na cukrzycę nie ma najprawdopodobniej nic wspólnego z kofeiną! Wynika to z faktu, że zmniejszenie zachorowalności na cukrzycę typu II występowało zarówno u osób spożywających kawę kofeinową jak i bezkofeinową!

Najbardziej kontrowersyjny jest wpływ spożywania kawy na układ sercowo-naczyniowy. W opracowaniach naukowych znaleźć można pracę wzajemnie się wykluczające. Jedne wskazywały na zwiększenie ryzyka wystąpienia zawału serca w ciągu godziny od spożycia kawy o ponad 50%! Inne z kolei sugerowały zupełnie odwrotną rzecz – redukcje ryzyka wystąpienia zawału o niemal 30%. Wiele mówi się także o szkodliwości nadmiernego spożywania kawy. Kofeinę uznaje się za substancję uzależniającą, która ponadto może prowadzić do nerwowości i problemów z zasypianiem. Kawa może odwadniać organizm, wypłukuje z niego magnez, a także może zaostrzać problemy żołądkowe.

Czytaj więcej w temacie: Co pić zamiast kawy - naturalne zamienniki, które dodadzą Ci energii!

Wnioski – pić kawę czy nie pić?

Odpowiedź na to pytanie jest w gruncie rzeczy prosta. Warto bowiem pamiętać o mądrej zasadzie mówiącej o tym, że wszystko co nas otacza, gdy jest spożywane w zbyt wysokiej dawce staje się trucizną. Zatem ile kofeiny dziennie jest dawką bezpieczną? Biorąc pod uwagę fakt, że filiżanka parzonej kawy (Arabiki) zawiera około 100 mg kofeiny, dawką bezpieczna wydaje się 3 do 5 filiżanek. Spożycie więcej niż 0,5 grama kofeiny dziennie wiąże się z występowaniem stanu niepokoju, nadmiernym pobudzeniem oraz nerwowością. Zatrucie kofeiną zależne jest od masy ciała. W przypadku mężczyzny ważącego 70 kg do zatrucia dochodzi po przyjęciu około grama kofeiny w krótkim czasie (10 filiżanek jednocześnie). Objawami przedawkowania kofeiny są zaburzenia układu pokarmowego (biegunki, mdłości, wymioty) oraz sercowo-naczyniowego (tachykardia, arytmie). Wraz ze wzrostem przyjętej dawki zwiększa się ryzyko wystąpienia groźnych powikłań neurologicznych, takich jak drgawki. Dawka śmiertelna kofeiny wynosi około 10 gramów.

Czytaj więcej w temacie: Jak przyrządzić oryginalny napój kawowy w domu?

Lek. Krzysztof Pawlak