Przyczyny i leczenie wstydliwej dolegliwości

Wzdęcia a gazy

Ile osób, tyle różnych definicji wzdęć. Najczęściej określane są jednak jako przejściowe powiększenie obwodu brzucha, które pacjenci wiążą z nagromadzeniem się gazów jelitowych. Okazuje się jednak, że nie są to jednoznaczne określenia, ponieważ w badaniach obrazowych osób skarżących się na tę dolegliwość nie zawsze można zaobserwować zwiększoną objętość gazów. Wówczas przyczyną subiektywnego uczucia wzdęcia mogą być zaburzenia funkcjonowania jelita, wiążące się z nieprawidłowym czuciem trzewnym. Oznacza to, że dyskomfort czy ból występuje przy ilościach gazów, które przez większość osób są dobrze tolerowane i praktycznie niezauważalne.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że nie każde powiększenie obwodu brzucha jest wzdęciem. Najczęściej występuje ono po posiłku, znika w ciągu kilku godzin, a masa ciała danej osoby w tym okresie czasu się nie zmienia. Większą trudnością diagnostyczną są pacjenci z problemem przewlekłych wzdęć, które nie ustępują przez dłuższy czas. Wówczas należy koniecznie wziąć pod uwagę, czy pacjent po prostu nie przybrał na masie ciała, czy nie cierpi na wodobrzusze (np. na skutek marskości wątroby czy nowotworów) lub jego narządy wewnętrzne nie są powiększone wskutek powstania torbieli czy guzów.

Skąd się biorą gazy jelitowe?

U większości pacjentów z okresowo nawracającym problemem wzdęć przyczyną jest nadmierna ilość gazów jelitowych. Część z nich to powietrze, które połykamy podczas spożywania posiłków, palenia papierosów czy mówienia, pozostałe to efekt uboczny procesów trawienia i fermentacji w jelicie grubym. Ich ilość jest uzależniona przede wszystkim od składu flory jelitowej i rodzaju spożytego pożywienia. Niektóre produkty mają po prostu większy potencjał gazotwórczy.

Wzdęcia a choroby układu pokarmowego

Pamiętajmy jednak, że utrzymującego się przez dłuższy czas problemu wzdęć nie wolno ignorować. Mogą być one objawem także innych, mniej lub bardziej poważnych chorób układu pokarmowego. Po pierwsze wzdęcia mogą być wynikiem niedoborów różnych substratów niezbędnych do fermentacji niektórych produktów w obrębie jelita, co upośledza proces ich trawienia i wchłaniania. Przykładem może być niedobór laktazy, niezbędnej do trawienia laktozy, zawartej w produktach mlecznych. Czasem są one również efektem polekowego lub czynnościowego zwolnienia pasażu jelitowego, co skutkuje zaleganiem mas pokarmowych i wydłużeniem procesu fermentacji.

Kolejnym przykładem chorób są nieswoiste zapalenia jelit, czyli choroba Leśniowskiego-Crohna, czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Wówczas dolegliwości występują przede wszystkim w młodszej grupie wiekowej. Przewlekłe wzdęcia mogą być również objawem rozwijającego się nowotworu jelita grubego, który ogranicza pasaż przez jelito grube. Są one także często zgłaszane przez pacjentki z nowotworem jajnika, który uciska na jelito od zewnątrz, również utrudniając pasaż.

Styl życia a wzdęcia

Problemu wzdęć nie wolno ignorować i zawsze tłumaczyć złą dietą czy małą aktywnością fizyczną. Jeśli zdarzają się one okresowo, najpewniej są związane właśnie z błędem dietetycznym, ale jeśli to problem utrzymujący się, należy bezwzględnie przeprowadzić chociaż podstawową diagnostykę. Lekarz może zlecić w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta: badanie USG jamy brzusznej, zdjęcie przeglądowe RTG jamy brzusznej czy badania endoskopowe (gastroskopia i kolonoskopia).

Pierwszym krokiem zapobiegania uciążliwym wzdęciom jest zmiana stylu życia i wprowadzenie diety niwelującej wzdęcia. Posiłki powinny być spożywane powoli, dbając o odpowiednie rozdrobnienie każdego kęsa. Należy także wyeliminować z codziennej diety lub przynajmniej ograniczyć produkty o potencjale gazotwórczym, takie jak fasola, kapusta, kukurydza, jabłka, gruszki czy produkty mleczne zawierające laktozę. Powinno się je zastąpić pokarmami o małej zdolności gazotwórczej, takimi jak biały ryż, cytrusy, banany, mięso, jaja, jogurty.

Pamiętajmy również o regularnej aktywności fizycznej. Powinniśmy poświęcić 30-45 minut 3-4 razy w tygodniu na spacer w szybszym tempie, jazdę na rowerze, gimnastykę czy pływanie. To na pewno zmobilizuje nasze jelita do pracy.

Wzdęcia a suplementy diety

Osoby z problemem przewlekłych wzdęć mogą także sięgać po różne środki farmakologiczne. Zaleca się im przyjmowane probiotyków, które pomogą ustabilizować florę jelitową, co ograniczy proces fermentacji, będący źródłem gazów jelitowych. W szczególnie nasilonych przypadkach można w tym celu sięgnąć również po inne leki, takie jak sole bizmutu, które należy jednak stosować pod kontrolą lekarza.

U wielu pacjentów doskonale sprawdzają się także preparaty zawierające tzw. simetykon, czyli mieszaninę związków krzemu. Powoduje on pękanie pęcherzyków, tworzącego się gazu, jednocześnie nie wpływając na sam przebieg trawienia i wchłaniania pokarmów.

Lek. Krzysztof Pawlak