Kiedy warto rozważyć suplementację witaminy K?

Jak działa witamina K?

Witamina K to tak naprawdę grupa związków rozpuszczalnych w tłuszczach. Zalicza się do nich związki klasyfikowane jako witamina K₁ (filochinon), K₂ (menachion) i K₃ (menadion), różniące się budową chemiczną, przy czym tylko dwie pierwsze są naturalne, a ostatnia wytwarzana jest syntetycznie.

Witamina K wpływa przede wszystkim na proces krzepnięcia krwi. Jest to tak naprawdę szereg zachodzących po sobie reakcji, w których biorą udział różne czynniki, oznaczane dla uproszczenia cyframi rzymskimi. Witamina K jest niezbędna do produkcji, a co za tym idzie utrzymywania stężenia niektórych z nich, czyli tzw. witamino-K-zależnych czynników kaskady krzepnięcia. Do tej grupy należą czynniki II, VII, IX i X. Wykazuje działanie stymulujące krzepnięcie, a więc przeciwkrwotoczne.

Ponadto zaobserwowano jej wpływ na stan naszych kości. Witamina K jest niezbędna do uregulowania stężenia osteokalcyny, osteopontyny czy osteonektyny, czyli czynników związanych z procesem regeneracji tkanki kostnej.

Zaobserwowano, że witamina K wykazuje również działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, a w mniejszym stopniu także przeciwzapalne i przeciwbólowe.

Naturalne źródła witaminy K

Witamina K₂ jest syntetyzowana w obrębie naszego organizmu przez florę bakteryjną jelita cienkiego. Podstawowym źródłem witaminy K₁ jest natomiast codzienna dieta. W czym jest witamina K? Najbogatszym jej źródłem są zielone warzywa, ponieważ jej ilość jest proporcjonalna do zawartości chlorofilu, czyli zielonego barwnika. Jej spore dawki można więc znaleźć w brokule, jarmużu, sałacie, kapuście, szpinaku, awokado, brukselce czy kalafiorze. W mniejszych dawkach znajduje się także w mleku i przetworach mlecznych, mięsie, produktach zbożowych czy owocach.

Skutki niedoboru i przedawkowania witaminy K

Niedobory witaminy K są stwierdzane bardzo rzadko, a najbardziej narażone są na nie osoby ze schorzeniami wątroby i zaburzeniami wchłaniania jelitowego. Dodatkowo wchłanianie może być osłabione u osób w trakcie i po antybiotykoterapii.

Podstawowym objawem niedoboru witaminy K są krwawienia z nosa, przewodu pokarmowego czy układu moczowego, świadczące o zaburzeniach procesu krzepnięcia krwi. Należy szczególnie zwracać na nie uwagę u osób o skłonnościach do powstawania zakrzepów i zatorów, przyjmujących leki należące do grupy antagonistów witaminy K, np. warfarynę czy acenokumarol. Mają one za zadanie rozrzedzenie krwi, a pojawienie się krwawienia może być objawem przedawkowania tego typu preparatów. Wówczas podanie witaminy K może okazać się odtrutką w najbardziej skrajnych przypadkach.

Jeszcze rzadziej niż niedobory można zaobserwować przedawkowanie witaminy K. Ta zasada dotyczy jednak wyłącznie naturalnych witamin K, czyli K₁ i K₂. Nadużywanie syntetycznej witaminy K₃ wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie wątroby. Ewentualne objawy przedawkowania obserwuje się przede wszystkim u noworodków. Dochodzi u nich do rozpadu krwinek czerwonych, a w skutek tego wzrostu stężenia bilirubiny i wystąpienia żółtaczki. U dorosłych z reguły nie obserwuje się takich symptomów.

Komu zalecana jest suplementacja witaminy K? Witamina K₂ dla dzieci?

Podstawową grupą osób, u których suplementuje się witaminę K, są noworodki. Każde dziecko po urodzeniu otrzymuje domięśniowo dawkę witaminy K, która jest skuteczniejsza niż wielokrotne podania doustne. Ma ona na celu zminimalizowanie ryzyka krwawienia, np. do ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza u wcześniaków. Niestety w dzisiejszych czasach coraz większym problemem staje się odmowa rodziców co do szczepień, a także podania witaminy K u maluszków. Można wówczas zaproponować kilkukrotne podania doustne, ale nie jest to forma zalecana, zwłaszcza wcześniakom czy noworodkom z zaburzeniami wchłaniania ze względu na niedojrzałość układu pokarmowego. Stanowiska lekarzy co do konieczności suplementacji witaminy K u dziecka w późniejszym okresie, tj. po jednorazowym podaniu domięśniowym, są podzielone, niemniej wielu rodziców decyduje się na podawanie preparatu, zwłaszcza gdy jest ono karmione wyłącznie piersią. W innym razie mieszanki mleczne są już fabrycznie wzbogacane witaminą K.

U osób zdrowych całkowite dobowe zapotrzebowanie na witaminę K pokrywa wewnątrzustrojowa produkcja i codzienna dieta. Niemniej witamina K wchodzi w skład wielu suplementów diety, zwłaszcza tych wpływających na stan kości i zmniejszających ryzyko rozwoju osteoporozy. Powinny one być ostrożnie stosowane u osób z zaburzeniami krzepnięcia krwi, a dawkowanie witaminy K ustalane indywidualnie pod kontrolą lekarza.

Lek. Krzysztof Pawlak