Przebieg, wskazania, przeciwwskazania i możliwe powikłania koronarografii serca

Co to jest i jak przebiega koronarografia?

Koronorografia, czyli angiografia tętnic wieńcowych, to podstawowe badanie wykonywane w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca. Polega na zobrazowaniu przebiegu tych naczyń za pomocą promieniowania rentgenowskiego po podaniu środka kontrastowego (kontrastu) bezpośrednio do ujść tętnic.

Zabieg wykonuje się na specjalistycznej sali z dostępem do aparatu RTG. U większości pacjentów nie ma konieczności stosowania znieczulenia ogólnego. Podaje się im jednak lek uspokajający, ponieważ sama atmosfera sali może być stresująca. Miejscowo znieczula się natomiast okolicę, w którą lekarz wkłuwa cewnik naczyniowy. Najczęściej uzyskuje się dostęp przez tętnicę udową lub promieniową.

Następnie drogą naczyń tętniczych prowadzi się cewnik aż do ujść lewej i prawej tętnicy wieńcowej, które zaopatrują serce. Wówczas wstrzykuje się tam kontrast i rejestruje obraz przy różnych położeniach lampy rentgenowskiej, aby dokładnie uwidocznić przebieg tętnic.

Wskazania i przeciwwskazania do koronarografii

Koronarografię przeprowadza się przede wszystkim w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca. Wskazują na nią zgłaszane przez pacjenta typowe objawy, takie jak ból zamostkowy o charakterze gniotącym, który występuje przede wszystkim w sytuacjach stresowych i przy wysiłku fizycznym, ustępujący po kilkuminutowym odpoczynku lub podaniu nitrogliceryny podjęzykowo. Nie bez znaczenia są także zmiany obserwowane w EKG w spoczynku czy podczas próby wysiłkowej. Zwężenie tętnic ma najczęściej związek z odkładaniem się w nich blaszki miażdżycowej. W przypadku jej pęknięcia i oderwania powstaje materiał zatorowy, który może zamknąć światło tętnic i stać się przyczyną ostrego niedokrwienia i niedotleniania. To właśnie w tym mechanizmie dochodzi do zawału serca, udaru mózgu czy ostrego niedokrwienia kończyn. Badanie koronarograficzne pozwala ocenić dokładnie lokalizację i stopień zwężenia tętnic wieńcowych i na tej podstawie zakwalifikować pacjenta do ewentualnego zabiegu stentowania czy operacji wszczepienia „by-passów”.

Koronarografię wykonuje się także u pacjentów z zawałem, celem usunięcia materiału zatorowego, a także w wybranych przypadkach niewydolności serca czy wad zastawkowych, których przyczyną mogą okazać się nieprawidłowości w obrębie tętnic wieńcowych.

Wśród przeciwwskazań do przeprowadzenia badania, obok świadomego braku zgody pacjenta, można wymienić: zaawansowaną niewydolność nerek, ze względu na działanie nefrotoksyczne środka cieniującego, ciężkie zaburzenia krzepnięcia, świeży udar mózgu, czynne krwawienie z przewodu pokarmowego, ciężką niedokrwistość, znaczne zaburzenia elektrolitowe czy zaawansowane, niekontrolowane nadciśnienie tętnicze.

Jak przygotować się do badania koronarograficznego?

Przed koronarografią u każdego pacjenta powinny zostać przeprowadzone podstawowe badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, oznaczenie stężeń elektrolitów, wskaźników krzepnięcia (INR i APTT), a także kreatyniny, obrazującej funkcjonalność nerek. Należy także wykonać badanie EKG.

Jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie, że zwężenia tętnic wieńcowych, które da się zaobserwować podczas badania, będą na tyle istotne, że konieczne okaże się przeprowadzenie zabiegu, np. stentowania czy ich mechanicznego rozszerzenia za pomocą balonu, warto u tych pacjentów jeszcze przed zabiegiem podać leki przeciwpłytkowe, takie jak kwas acetylosalicylowy czy klopidogrel, które zmniejszają ryzyko wystąpienia zakrzepu i zatoru.

Pacjenci, którzy stosują na co dzień leki przeciwkrzepliwe z grupy antagonistów witaminy K, takie jak acenokumarol czy warfaryna (np. z powodu migotania przedsionków), powinni pod kontrolą lekarza i zlecanych przez niego badań wskaźnika INR odstawić je na co najmniej dwa dni przed badaniem i w razie potrzeby zastąpić wstrzyknięciami heparyny.

Czy koronarografia jest bezpieczna?

U większości pacjentów badanie koronarograficzne przebiega bez jakichkolwiek powikłań. Oczywiście bardziej narażeni są na nie chorzy, u których przeprowadzono badanie ze wskazań nagłych, bez odpowiedniego przygotowania, np. przy świeżym zawale serca czy ostrej niewydolności tego narządu. Mimo ryzyka powikłań pacjenci nie powinni obawiać się poddania badaniu, ponieważ przy zaawansowanych zmianach w tętnicach wieńcowych prędzej czy później dojdzie do istotnego ich zwężenia, co może skutkować m.in.  śmiertelnym zawałem serca.

Najczęściej mamy do czynienia z miejscowymi powikłaniami, takimi jak powstanie krwiaka, tętniaka rzekomego czy przetoki tętniczo-żylnej. Dość często dochodzi także do zwykle przejściowego upośledzenia czynności nerek ze względu na działanie toksyczne kontrastu. Najlepszą formą profilaktyki tego powikłania jest odpowiednie nawodnienie organizmu pacjenta przed i po badaniu. Dużo rzadziej zdarzają się reakcje alergiczne, włącznie ze wstrząsem anafilaktycznym w związku z zastosowaniem środka kontrastowego.

U niektórych pacjentów może dojść także do wystąpienia groźnych dla życia arytmii. Dlatego na sali, gdzie przeprowadza się zabieg, dostępne są wszelkie niezbędne leki, a w razie potrzeby także defibrylator.

Lek. Krzysztof Pawlak