Jakie mogą być skutki przedawkowania witamin?

Zbilansowana dieta podstawowym źródłem witamin!

Różnorodna i dobrze zbilansowana dieta bogata w składniki, takie jak owoce i warzywa, nabiał czy orzechy, jest w stanie zapewnić organizmowi dostęp do prawie wszystkich niezbędnych mu witamin. Pamiętajmy jednak, że różne produkty są źródłem różnych typów tych składników odżywczych, więc spożywanie jednego rodzaju owoców czy warzyw nie uchroni nas przed niedoborami wszystkich witamin. Przy układaniu codziennego jadłospisu należy więc zwrócić uwagę, aby znalazły się w nim pokarmy będące źródłem poszczególnych z nich.

Jedyną witaminą, którą powinniśmy suplementować, niezależnie od wieku, jest witamina D, czyli tzw. witamina słońca, której ilości w pokarmach, głównie mlecznych, są stosunkowo niewielkie, a do syntezy w organizmie niezbędne jest światło słoneczne, padające na skórę. Tego niestety bardzo często brakuje w naszej szerokości geograficznej i dlatego u większości z nas stwierdza się niedobory witaminy D, o której dobroczynnym wpływie na wiele procesów zdrowotnych dopiero się dowiadujemy. Wiadomo już, że jej regularna suplementacja wspomaga naszą odporność, zmniejsza ryzyko rozwoju i łagodzi przebieg osteoporozy, chorób autoimmunologicznych, a nawet minimalizuje ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory, np. raka jelita grubego, piersi czy prostaty.

Kto jest najbardziej narażony na przedawkowanie witamin?

Suplementację poszczególnych witamin powinno się przeprowadzać pod kontrolą lekarza w przypadku stwierdzenia zbyt niskiego stężenia w wynikach badań laboratoryjnych, lub gdy objawy występujące u danego pacjenta prawie jednoznacznie wskazują na możliwość występowania danego niedoboru. Preparaty wielowitaminowe mogą znaleźć zastosowanie jedynie u osób niedożywionych z bardzo ubogą codzienną dietą.

Niestety na rynku farmaceutycznym pojawiło się wiele różnych preparatów witaminowych, a spoty telewizyjne czy radiowe zachęcają nas do ich zakupu, strasząc możliwymi konsekwencjami niedoborów witamin. Niestety, przyjmowanie kilku, a nawet jednego z nich, bez dokładnego zaznajomienia się ze składem, zwłaszcza u osób o normalnej, dobrze zbilansowanej diecie, może prowadzić do – nawet nieumyślnego – przedawkowania witamin. Nie traktujmy ich więc jak cukierków, tylko przed rozpoczęciem przyjmowania skonsultujmy się z lekarzem.

Groźne objawy i skutki przedawkowania witamin

Na wstępie warto zaznaczyć, że bardzo rzadko zdarza się, że dana osoba przyjmuje aż tak dużo różnych środków witaminowych, aby wystąpiły objawy przedawkowania witamin. Niemniej podczas zbierania wywiadu lekarskiego dotyczącego przyjmowanych leków, należy zawsze dopytać o suplementy diety dostępne bez recepty, które niestety przez wielu pacjentów są przyjmowane w nadmiarze, ponieważ uznają, że witaminy nie mogą być niebezpieczne. Przedawkowanie witamin u dzieci może wystąpić częściej, co wynika z wielkości ich organizmu i konieczności dostosowania odpowiedniej dawki. Podobnie dzieje się z osobami starszymi, u których choroby przewlekłe wpływają na szybkość metabolizmu, także witamin.

Jedną z witamin, której przedawkowanie obserwuje się stosunkowo często, jest witamina A. Jeśli spożywamy ją w zbyt dużych ilościach, gromadzi się ona w wątrobie, co skutkuje toksycznym działaniem. Objawami przedawkowania witaminy A są np. przewlekłe bóle głowy, nadmierna pobudliwość, zmiany skórne, zaburzenia widzenia czy powiększenie narządów wewnętrznych, takich jak wątroba. Co ciekawe, jej długotrwałe stosowanie u palaczy zwiększa zapadalność na choroby nowotworowe.

Jak już wspomniano, w naszej populacji stwierdza się przede wszystkim niedobory, a nie nadmiar witaminy D. Aby ją przedawkować, ilości przyjmowanych suplementów musiałyby być naprawdę duże. Dochodzi wówczas do nadmiernego uwalniania wapnia z kości, co prowadzi do wzrostu jego stężenia we krwi, a także odkładania w narządach wewnętrznych, np. w postaci zwapnienia nerek. Objawami przedawkowania są: osłabienie mięśni, spadek masy ciała, utrata apetytu czy przewlekłe bóle stawów.

W przypadku pozostałych witamin przedawkowanie stwierdza się u pacjentów długotrwale przyjmujących ilości znacznie przekraczające normy spożycia. Jeśli jest to witamina E, to u pacjentów może wystąpić przewlekłe zmęczenie, osłabienie czy bóle mięśni. Pacjenci przyjmujący zbyt duże ilości witaminy K w postaci suplementów mogą skarżyć się na objawy przedawkowania związane z zaburzeniami funkcjonowania wątroby. W przypadku witaminy B₁ będą to bóle głowy, drżenia mięśniowe czy zaburzenia rytmu serca, witaminy B₂ – nudności i wymioty, a witaminy B₆ – zaburzenia neurologiczne. Nadmierne, długotrwałe przyjmowanie witaminy PP skutkuje obumieraniem komórek wątroby, zaburzeniami rytmu serca czy wzrostem stężenia glukozy w surowicy krwi, co prowadzi do rozwoju stanów przedcukrzycowych i cukrzycy.

Przy pozostałych typach witamin praktycznie nie obserwuje się symptomów związanych z ich nadmiarem w organizmie. Jest to szczególnie istotne dla osób zastanawiających się np., czy można przedawkować witaminę C, tak powszechnie przyjmowaną w postaci suplementów diety w okresie jesienno-zimowym.

Przedawkowanie witamin w ciąży

Szczególnym okresem życia, w trakcie którego należy intensywne zwracać uwagę na jadłospis i skład przyjmowanych leków i suplementów diety, jest ciąża. Niestety, niektóre z witamin spożywane w zbyt dużych ilościach w tym okresie mogą stać się przyczyną nieprawidłowego przebiegu ciąży. Chodzi tu przede wszystkim o witaminy A i E. Należą one do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, więc łatwo dochodzi do ich akumulacji w tkance tłuszczowej. W zbyt dużych ilościach działają teratogennie, czyli uszkadzająco na płód. Może to prowadzić do poronienia, porodu przedwczesnego czy powstania wad wrodzonych.

Lek. Krzysztof Pawlak